བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་དང་ད་ལྟའི་རྫོང་རིམ་པ་ཡན་གྱི་སྲིད་འཛིན་ས་ཁུལ་ངོ་སྤྲོད་མདོར་བསྡུས།
རྩོམ་པ་པོ་མི་གསལ།
ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཚིག་གསུམ་མ་ཤེས་ན།། ཕ་ཨ་ཁུ་ཡིན་རུང་ངོ་མི་ཤེས།། ཟེར་བའི་དཔེ་ལྟར་གངས་ཅན་བོད་ཡུལ་ཞེས་གྲགས་པའི་ཡུལ་ལྗོངས་འདིར་གནའ་སྔ་མོའི་དུས་སུ་ཡུལ་ཆ་ཤས་རྒྱ་ཆེ་བ་རྒྱ་མཚོ་ཡིན་པ་དང་། རིམ་གྱིས་མཚོ་སྐམ་ནས་ཡུལ་ལྗོངས་ཆགས།དེ་ཡང་འཕགས་མཆོག་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་རྣམ་སྤྲུལ་ཕ་སྤྲེའུ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དང་། མ་སྒྲོལ་མའི་རྣམ་སྤྲུལ་བྲག་སྲིན་མོ་གཉིས་འདུས་པ་ལས་མིའི་འགྲོ་བ་བྱུང་ཞིང་། བོད་གངས་ཅན་ཞེས་པའི་ལྗོངས་འདིར་སྔོན་གྱི་ཡིག་ཚང་ལས། གནམ་གྱི་དབུས། ས་ཡི་དཀྱིལ། གླིང་གི་སྙིང་བོ། གངས་ཀྱི་ར་བ། ཆུ་བོ་ཀུན་ཀྱི་མགོརི་མཐོ། ས་གཙང་། ཡུལ་བཟང་། མི་མཛངས་ཤེས་དཔའ་རུ་སྐྱེས། ཆས་བཟང་དུ་བྱེད། རྟ་མགྱོགས་སུ་འཕེལ། ཞེས་བསྔགས་པའི་རང་རེའི་ཡུལ་འདིར་གནའ་སྔ་མོ་བོད་ཁ་གཡའ་དྲུག་དང་བོད་ཡུལ་གླིང་ སོགས་ཀྱི་དུས་ནས་བོད་ཅེས་འབོད།
ལྗོངས་འདིའི་སྣོད་ཀྱི་བཀོད་པ་ཡང་། གངས་རི་ཆེན་པོ་ཏེ་སི་དང་། ཇོ་མོ་གངས་དཀར། ཉང་སྟོད་ཧ་བོ་གངས། འབྲོག་ལ་ཕྱི་གངས། ཙ་རི་ཏྲ། བསམ་གཏན་གངས་བཟང་། གཉན་ཆེན་ཐང་ལྷ། ཡར་ལྷ་ཤམ་པོ། རྨ་ཆེན་སྦོམ་ར་སོགས་གངས་རི་ཤེལ་གྱི་མཆོད་རྟེན་འདྲ་བ་མང་བོས་བསྐོར་བ་དང་། མ་ཕམ་གཡུ་མཚོ་དང་།སྐྱེམས་མཚོ། གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ། ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ། ཕག་མཚོ། མཚོ་སྐྱ་རེངས། སྔོ་རེངས། བེའུ་དུག་མཚོ། སྟོང་རུ་མཚོ་ནག ཁྲི་ཤོར་རྒྱལ་མོ་སྟེ་མཚོ་སྔོན་པོ་གཡུ་ཡི་མེ་ལོང་འདྲ་བ་མང་བོ་དང་། རྒྱ་གར་ཕྱོགས་སུ་འབབ་པའི་ཆུ་བོ་གང་གྰ་དང་། ཆུ་བོ་སིན་ངྷི། ཆུ་བོ་ལོ་ཧི་ཏ་སྟེ་ཡར་ཀླུང་གཙང་བོ་རྣམས་དང་། ཁམས་ཀྱི་འབྲུ་ཆུ་དང་ཆུ་བོ་གསེར་ལྡན་ཏེ་རྨ་ཆུ་སོགས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཀྱང་བོད་ན་ཡོད་ལ། དེར་མ་ཟད་གངས་ཅན་གྱི་ཡུལ་མཐའ་འཚམས་ཀྱང་རྒྱ་ནག་དང་འབར་མ་སྟེ་མོན་དང་རྒྱ་གར། བལ་བོ། ལི་ཡུལ་སོགས་དང་འདབས་འབྲེལ་དུ་ཡོད་པས་ས་ཚིགས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ན་བོད་འདི་འཛམ་གླིང་གི་ལྟེ་བ་ཡིན་ཞིང་ཡུལ་གྲུ་གཞན་ལས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པ་ཞིག་ཡིན་ནོ།།
དེ་ལྟ་བུའི་རྒྱ་ཁྱོན་ཅན་གྱི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁམས་འདིར་སྤྲུལ་བའི་སྤྲེའུ་དང་སྲིན་མོ་འདུས་པ་ལས་རིས་དྲུག་ནས་འཕོས་པའི་སྤྲེལ་ཕྲུག་དྲུག་སྐྱེས་པ་ལས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་བྱུང་ཞིང་། དེ་དག་ཕན་ཚུན་མ་མཐུན་པར་འཐབ་པས་བཞིར་གྱེས་ཏེ། རུས་ལ་སྔ་བ་སེ་རྨུ་སྟོང་ལྡོང་བྱུང་ཞིང་དེའི་སྟེང་དུ་དབས་ཟླ་གཉིས་བསྣན་པས་ བོད་མི་གདུང་དྲུག་སྟེ་དེ་ལྟར་རུས་དྲུག་བྱུང་ནས་བོད་མིའི་རྒྱལ་ཁམས་སུ་གྱུར།
དེ་ནས་མཐའ་བཞིའི་རྒྱལ་བོ་འདུལ་འདོད་ནས་རིམ་བཞིན་གནོད་སྦྱིན་ནག་པོ་དང་། རེ་ལྡེ་མགོ་གཡག་བདུད། སྲིན་པོ་གཉའ་རིང་ཁྲག་མེད། འཇམ་དམར་ལྷ། མུ་རྒྱལ་ཁོ་རྗེ། ཀྲོག་ཀྲོག་འདྲེ། མ་སངས་རུས་དགུ། ཀླུ་རྒྱལ་གང་བོ། མི་མ་ཡིན། ཟ་རིད་སྤུན་དགུ་བཅས་མངའ་མཛད་བཅུ་ཡིས་དབང་བསྒྱུར། དེ་ནས་རིམ་བ། བཞིན་སིལ་བུར་འཐོར་ནས་རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་བཞི་དང་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མ་བཞི་བཅུར་གྱུར་ཅིང་འདི་ལ་སྟོད་སིལ་མ་ཟེར།
སྤྱི་ལོ་གོང་གི་ ༡༢༧ ཙམ་ལ་ཁྲི་བར་གྱི་བདུན་ཚིགས་དང་དམུ་བཟའ་ལྡེ་མེ་བཙུན་གཉིས་ཀྱི་སྲས་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ཤེས་པ་ཅན་བཅུ་གཉིས་ཀྱིས་བོད་ཁ་གཡའ་དྲུག་གི་རྗེ་བོར་བསུས། རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་གཉིས་དང་སིལ་མ་བཞི་བཅུ་ལ་སོགས་པ་དབང་དུ་བསྒྱུར་ནས་དམག་གི་དཔུང་བཙུགས་ཤིང་། བཙན་པོའི་ཁྲིམས་བཟོས་པ་སོགས་སྲིད་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་ཚང་བར་བྱས་ནས་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དབུ་ཚུགས་ཏེ་རིམ་བཞིན་སྟོབས་དང་མངའ་ཐང་རྒྱས།
གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་བྱུང་བ་ནས་བཟུང་རྒྱལ་བོ་གླང་དར་མའི་བར་མི་ལོ་དགུ་བརྒྱ་ལྷག་གི་རིང་རིམ་བཞིན་གནམ་གྱི་ཁྲི་བདུན་དང་། བར་གྱི་སྟེང་གཉིས། སའི་ལེགས་དྲུག ཆུ་ལ་ལྡེ་བརྒྱད། ཚིགས་ལ་བཙན་ལྔ། འོག་གི་བཙན་བཞི། བསོད་ནམས་ཅན་གྱི་རྒྱལ་བོ་ཕྱེད་དང་དྲུག མཇུག་གི་རྒྱལ་བོ་ལྔ་བྱོན་རིམ་བཞིན་སིལ་བུར་ཐོར་བར་སྨད་སིལ་མ་ཟེར།
རྒྱལ་ བོ་འདི་དག་ལས་རྒྱལ་རབས་ཉེར་བརྒྱད་པ་ལྷ་ཐོ་ཐོ་རི་གཉན་བཙན་གྱི་རིང་ལ་དམ་པའི་ཆོས་ཀྱི་དབུ་བརྙེས་པ་དང་རྒྱལ་རབས་སོ་གསུམ་པ་ཆོས་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་བོད་ ཁམས་གཅིག་གྱུར་བྱས་ཏེ་རྒྱལ་ས་ལྷ་སར་སྤོས་པ། དམག་གི་སྒྲིག་གཞི་བཙུགས་ཏེ་རྒྱལ་ཁབ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་པ། དཔོན་རིགས་བསྐོ་བཞག་མཛད་དེ་ནང་ཁུལ་བདེ་ལ་བཀོད་པ། ཆོས་ཁྲིམས་སྲིད་ཁྲིམས་བཙུགས་ཏེ་རྒྱལ་ཁམས་ཁྲིམས་ཀྱིས་བསྐྱངས་པ། བྲེ་སྲང་གཏན་ལ་ཕབ་ནས་དཔལ་འབྱོར་གོང་དུ་སྤེལ་བ། རྒྱ་བལ་གཉེན་དུ་བསྡེབས་ཏེ་ཕྱི་འབྲེལ་མཛའ་མཐུན་བྱུང་བ། བོད་ཡིག་གསར་དུ་བཟོས་ནས་གཙུག་ལག་རིག་གནས་སྤེལ་བ། ཐུབ་པའི་བསྟན་པ་སྤེལ་ཏེ་བོད་འབངས་ཆོས་ལ་བཀོད་པ་བཅས་ཤེས་རིག་དར་བའི་སྟོབས་ཀྱིས་སྲིད་ཀྱི་བྱ་བའང་ཆེས་ཆེར་རྒྱས་ཏེ། ཕྱི་བློན་བཙན་པོ་དྲུག་དང་ནང་བློན་བཟང་བོ་དྲུགའཕྲུལ་གྱི་བཀའ་བློན་བཞི་སོགས་ བཀའ་བློན་སུམ་བརྒྱ་དྲུག་ཅུ་དང་བཅས་པས་བཀའ་བགྲོས་ནས་བོད་ཡུལ་རུ་ཆེན་ལྔ་རུ་ཕྱེས་ཤིང་ཡུལ་གྱི་དབང་རིས་རྣམ་པ་བཅོ་བརྒྱད་དུ་བཅད་པ་སོགས་དང་། ཁྲིམས་ཡིག་ཆེན་པོ་དྲུག རྒྱལ་ཁམས་དཔེར་བླང་གི་ཁྲིམས་སོགས་བོད་ཀྱི་འཁོས་སུམ་ཅུ་རྩ་དྲུག མི་དགེ་བཅུ་སྤོང་གི་སྟེང་ལ་ཕ་ལ་ཕར་འཛིན་པ། མ་ལ་མར་འཛིན་པ། དགེ་སྦྱོང་དང་བྲམ་ཟེ་ལ་དགེ་སྦྱོང་དང་བྲམ་ཟེར་འཛིན་པ། རིགས་ཀྱི་རྒན་རབས་ལ་བཀུར་བར་བྱ་བ། དྲིན་དུ་བཟོ་བ། གཞན་ལ་ངན་གཡོ་སྤང་བ་སྟེ་མི་ཆོས་གཙང་མ་བཅུ་དྲུག་གི་ཁྲིམས་སོགས་གཏན་ལ་ཕབ་པས་བོད་ཁམས་བདེ་ཞིང་སྐྱིད་པར་གྱུར།
ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་ཞང་ཞུང་དང་སུམ་པ། འ་ཞ། དྭགས་ཀོང་མྱང་གསུམ་སོགས་དབང་འོག་ཏུ་བསྡུས་ཏེ་གཅིག་གྱུར་བྱས་པ་ལས་གཞན་བལ་བོ་དང་འབྲུག་ཡུལ། རྒྱ་གར་ནག་སོགས་ཀྱི་ཡུལ་ཕྲན་དུ་མའང་སྟོབས་ཀྱིས་བཅོམ་ཞིང་དཔྱ་ཁྲལ་བསྡུས་པར་མཛད་པས་སྐབས་དེར་ཡ་གླིང་ཤར་རྒྱུད་ན་ཆོས་སྲིད་རིག་གནས་གང་གི་ཆ་ནས་ཀྱང་འགྲན་ཟླ་བྲལ་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་ཕྱིར། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་ཀྱང་། སྙིང་སྟོབས་དགུ་འགྱུར་སྲོག་གི་དབྱུག་པ་ལ།། རྟ་མཆོག་ཁྲོས་པའི་བཀའ་ཡིས་རྒྱས་བཏབ་པའི།། སྲིན་པོ་གདོང་དམར་བོད་ཀྱི་དམག་དཔུང་གིས།། སུམ་གཉིས་ས་ཡི་དཀྱིལ་འཁོར་བཟུང་ཞེས་གྲགས།། ཞེས་གསུངས་པ་དང་། མཛངས་བློན་བདུན་གྱི་ཡ་གྱལ་སློབ་དཔོན་ཐོན་མི་སམ་བྷོ་ཊས་རྒྱལ་བོའི་བཀའ་དང་དུ་ བླངས་ཏེ་དཀའ་བ་བརྒྱ་ཕྲག་ཁྱད་དུ་བསད་ནས་རྒྱ་གར་འཕགས་པའི་ཡུལ་ལ་ཕེབས་ཤིང་། རྟོགས་སླ་བ་རྒྱལ་བོའི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དང་རྟོགས་དཀའ་བ་པཎ་ཌི་ཏའི་ལུགས་ ཀྱི་བསྟན་བཅོས་སོགས་ཡིག་རིགས་དྲུག་བཅུ་རྩ་བཞི་དང་སྒྲ་མཐར་ཕྱིན་པ་བསླབས་ཏེ་ ཕྱིར་བོད་ཡུལ་དུ་ཕེབས་ནས་དབྱངས་གསལ་སོ་བཞིའི་བདག་ཉིད་ཅན་གྱི་བོད་ཡིག་གསར་ དུ་མཛད་པས་བོད་ཡུལ་མུན་པའི་གླིང་དུ་ཤེས་རིག་གི་སྒྲོན་མེ་སྦར་བར་བྱས་སོ།།
དེ་ནས་རྒྱལ་རབས་སོ་བརྒྱད་པ་ཆོས་རྒྱལ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱིས་མཁན་སློབ་རྣམ་གཉིས་སྤྱན་དྲངས་ཏེ་བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་དང་སློབ་གྲྭའི་ཐོག་མ་བསམ་ཡས་གཙུག་ལག་ཁང་གསར་དུ་བཞེངས་ཏེ་སད་མི་མི་བདུན་རབ་ཏུ་བྱུང་ཞིང་། རྒྱལ་བོ་འདིས་ཕྱོགས་བཞིའི་རྒྱལ་ཁམས་མང་བོ་དབང་དུ་བསྡུས་པས། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་ཀྱང། གཏུམ་དྲག་དཔའ་བོའི་སྙིང་རྩ་འདར་བྱེད་པའི།། གདོང་དམར་དམག་གི་ཀི་སྒྲ་གསན་པ་ན།། གནམ་གྱིས་བསྐོས་པའི་ས་ཡི་ཚངས་པ་ཡང་།། གཡོ་མེད་གསེར་གྱི་ཁྲི་ལས་བཤོལ་ཏེ་བྲོས།། ཞེས་དོན་ལ་གནས་པའི་བསྔགས་བརྗོད་འདི་མཛད་པ་ཡིན་ནོ།།
དེ་ནས་རྒྱལ་རབས་ཞེ་གཅིག་པ་མངའ་བདག་ཁྲི་རལ་བ་ཅན་གྱིས་རྒྱལ་ཁམས་ཆོས་བཞིན་བསྐྱངས་ཤིང་པཎ་ཌི་ཏ་མང་བོ་གདན་དྲངས་ནས་མདོ་སྔགས་བསྟན་བཅོས་དུ་མ་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་དུ་བཅུག སྔར་བསྒྱུར་བ་རྣམས་ལ་དག་བཅོས་དང་སྐད་གསར་བཅད་ཀྱིས་གཏན་ལ་ཕབ། བོད་དམག་ཁྲི་ཚོ་མང་བོ་དྲངས་ཏེ་རྒྱའི་ཡུལ་ཁམས་མང་བོ་བཅོམ་པས་རྒྱ་བོད་དགེ་འདུན་པ་རྣམས་ཀྱིས་བར་འདུམ་མཛད་ནས་གུང་གུ་རྨེ་རུར་རྡོ་རིང་བཙུགས་ཏེ་རྒྱ་བོད་ གཉིས་ཀྱི་ས་མཚམས་སུ་ཐག་བཅད།
དེ་ནས་རྒྱལ་རབས་ཞེ་གཉིས་པ་འུ་དམ་བཙན་ཏེ་གླང་དར་མའི་སྲས་མངའ་བདག་ཡུམ་བརྟན་དང་མངའ་བདག་འོད་སྲུང་གཉིས་སྐུ་འཁྲུངས། ཕན་ཚུན་མ་མཐུན་པར་བློན་འབངས་དག་གིས་བཙུན་མོ་གཉིས་ཀྱི་ཕྱོགས་བཟུང་ནས་མངའ་རིས་ཕྱོགས་གཉིས་སུ་ཆད་དེ་ཡུམ་བརྟན་གྱིས་དབུ་རུ་དང་། འོད་སྲུང་གཡོ་རུ་བཟུང་སྟེ་དབུ་གཡོ་གཉིས་སོགས་བོད་ཁམས་ཐམས་ཅད་རྩོད་པ་བྱུང་། འབངས་གྱེན་ལོག་བྱུང་ནས་བོད་ཀྱི་ས་ཆ་སོ་སོ་སིལ་བུར་འཐོར་བས་མཐའ་ཡི་སོ་ཤོར་ཞིང་གྲོས་ཀྱི་འདུན་ས་ཆེ་ཆུང་ཞིག རྒྱལ་ཁྲིམས་ཆག་ཅིང་ཆོས་ཁྲིམས་དར་གྱི་མདུད་པ་གྲོལ། མི་རྣམས་རྟག་ཏུ་ཁྲལ་དང་འུ་ལག་ལྕི། རྗེ་ཁེང་ཁྱད་མེད་པར་བོད་ཁམས་སིལ་བུར་ཐོར། བང་སོ་རྣམས་ཀྱང་བགོས་ཏེ་ཕལ་ཆེར་བྲུས་པ་སོགས་ཉེས་པ་ཆེན་པོ་དྲུག་བྱུང་། རྒྱལ་བོ་འདི་གཉིས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་དག་གིས་ཕྱོགས་སོ་སོར་རྒྱལ་ཁབ་བཙུགས་ཏེ་ལྷ་སའི་རྒྱལ་རྒྱུད་དང་། གུ་གེའི་རྒྱལ་རབས། ཡར་ཀླུང་ཇོ་བོའི་རྒྱལ་རྒྱུད། ལ་དྭགས་རྒྱལ་རྒྱུད། དཔའ་རིས་བོད་དཀར་བོའི་རྒྱལ་ཁབ། ཙོང་ཁའི་རྒྱལ་རབས།（༡༦༠ ༡༢༧༩) རྒྱལ་མོ་ཚ་བ་རོང་གི་རྒྱལ་ཕྲན་སོགས་བྱུང་སྟེ་བོད་འདི་རྒྱལ་ཕྲན་མང་བོ་ཞིག་གིས་རང་རང་ས་ནས་བདག་ཏུ་བཟུང་། དེ་བས་གླང་དར་མ་ནས་རྒྱལ་སྲིད་ཤོར་བས་སྨད་ཀྱི་སྟེངས་ཞེས་འབོད་ཅིང་རྒྱལ་ཁམས་སིལ་བུར་ཐོར་བ་ལ་སྨད་སིལ་མར་འབོད། སྨད་སིལ་མའི་སྐབས་འདིར་མདོ་སྟོད་མདོ་སྨད་དང་།དབུས་གཙང་། མངའ་རིས་བཅས་པ་སིལ་བུར་འཐོར་བས་བོད་ཀྱི་སྟོབས་ཉམས།
སྤྱི་ལོ་༡༢༥༣ལོར་སོག་རིགས་ཀྱི་གོང་མ་དང་བོ་ཀུབ་ལི་ཁྰང་སེ་ཆེན་རྒྱལ་བོས་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པ་སོག་ཡུལ་དུ་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཤིང་དཔལ་ཀྱེ་རྡོར་གྱི་དབང་ལན་གསུམ་གནང་བའི་ཡོན་དུ་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་ཡོངས་རྫོགས་ཕུལ་ཏེ་ས་སྐྱ་བས་བོད་ཁམས་ཡོངས་ཀྱི་བདག་པོར་མཛད་ནས་ཆོས་སྲིད་ལུགས་གཉིས་ཚུལ་བཞིན་དུ་བསྐྱངས་། འགྲོ་མགོན་འཕགས་པས་ཆོས་ཀྱི་བྱ་བ་གཙོ་བོར་མཛད་ཅིང་སྲིད་ཀྱི་བྱ་བ་སྒྲུབ་པར་ ཆེད་དུ་དཔོན་ཆེན་བསྐོས་ནས་ས་སྐྱའི་དཔོན་ཆེན་ཉེར་གཉིས་ཀྱིས་ལོ་ ༩༦རིང་བོད་སྤྱི་ལ་དབང་བསྒྱུར།
དེ་ནས་ཕག་གྲུའི་ཁྲི་དཔོན་བྱང་ཆུང་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་བོད་ཀྱི་སྲིད་དབང་བཟུང་། ལམ་ལུགས་མང་བོ་ལ་བཅོས་བསྒྱུར་བྱས།ཆོས་སྲིད་དཔལ་འབྱོར་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་བས་རྒན་མོ་གསེར་ཁུར་གྱི་དུས་སུ་གྲགས།
དེ་རྗེས་ཕག་མོ་གྲུབ་པ་ཁྲི་རབས་བཅུ་གཅིག་གིས་ལོ་༨༦དང་། རིན་སྤུངས་པ་ཁྲི་རབས་བཞིས་ལོ་༡༣༠དང་། སྡེ་བ་གཙང་བའི་ཁྲི་རབས་གསུམ་གྱིས་ལོ་༧༦བཅས་རིང་སོ་སོས་བོད་ཀྱི་དབང་ཆ་རིམ་བཞིན་བཟུང་སྟེ་མི་ལོ་༣༨༨ཙམ་སོང་བའི་རིང་། མདོ་སྟོད་སྨད་ཀྱི་ཡུལ་སྐོར་ཞིག་རང་ས་རང་གིས་སྐྱོང་བ་ལས་བོད་གཞུང་ནས་ཐད་ཀར་བདག་སྐྱོང་བྱེད་མ་ཐུབ་ཀྱང་ཆོས་ཕྱོགས་ནས་ཆོས་ཁུངས་དབུས་གཙང་ལ་གཏུགས་པ་སྲོལ་ དུ་གྱུར།
སྤྱི་ལོ་༡༦༤༢ལོར་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བ་ཆེན་པོས་བོད་ལྗོངས་ཡོངས་ལ་མངའ་དབང་བསྒྱུར་ཏེ་བོད་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་གྱི་གཞུང་དབུ་བརྙེས། བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་དང་སོག་པོ་མཐའ་དག་ཀྱང་དབང་དུ་བསྒྱུར། བོད་སོག་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་སྲིད་གཞུང་བཙུགས་ཤིང་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་གོང་ས་རིན་པོ་ཆེ་བཀུར། རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་གྱིས་བོད་ལ་དབང་བསྒྱུར་གནང་ཡང་དོན་ལ་ཁོང་རྣམ་པས་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་མཛད་པ་བསྐྱངས། སྲིད་དབང་སྐྱོང་བའི་སྡེ་བ་དང་སྐུ་ཚབ་ལོགས་སུ་བསྐོས་ཏེ་ཆབ་སྲིད་བསྐྱངས།
སྤྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ལོའི་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་རྒྱལ་ནང་དུ་དབང་བསྒྱུར་རྗེས་མདོ་སྟོད་སྨད་ཁུལ་ལ་སླེབས་པས་ ༡༩༥༠ལོར་བོད་ཀྱི་ཆབ་འབངས་ལྷ་སྡེ་མི་སྡེ་ཐུན་མོང་ནས་གསོལ་བ་བཏབ་པ་བཞིན་དགུང་གྲངས་ ༡༦ལ་སོན་པའི་བཅུ་བཞི་བ་ཆེན་པོས་ཆོས་སྲིད་ལུགས་གཉིས་ཀྱི་ཐུགས་འགན་བཞེས། ཁྲིམས་ཀྱི་ཉེས་ཆད་ཕོག་སྟེ་བཙོན་རར་ཡོད་པའི་བཙོན་པ་ཡོངས་རྫོགས་གློད་གྲོལ་གནང་། རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ། འབྲུག་ཡུལ་བཅས་ནས་བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས་ཞུ་ཞིང་། ཁྱད་པར་བློ་མཐུན་མོ་ཙེ་ཏུང་གིས། ཏྰ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གིས་བོད་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ཀྱི་ཐུགས་འགན་བཞེས་པར་བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས་ཞུ། ཞེས་པའི་རྟེན་འབྲེལ་ཞུས།
༡༩༥༡ལོར་བོད་ཀྱི་འཐུས་མི་ཚོགས་པ་པེ་ཅིན་དུ་ཞི་བའི་གྲོས་མོལ་བྱེད་དུ་སོང་ནས་ཞི་བའི་གྲོས་མཐུན་བཅུ་བདུན་བཀོད་པས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་མི་སི་ཁྲོན་དང་མཚོ་སྔོན། ཤིན་ཅང་བཅས་ཕྱོགས་གསུམ་ནས་བོད་ལྗོངས་སུ་བསྐྱོད། མཚོ་སྔོན་ནས་དམག་དང་བཅས་པའི་རྔ་ཁལ་སུམ་ཁྲིས་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བ་བོད་དུ་ བསྐྱལ།
༡༩༥༧ ལོར་ཁམས་ཕྱོགས་ནས་དམངས་གཙོ་བཅོས་བསྒྱུར་ལ་ངོ་རྒོལ་གྱི་ཟིང་འཁྲུག་བསླངས་ཤིང་དེའི་ཕྱི་ལོར་ཨ་མདོ་ནས་ཟིང་འཁྲུག་བསླངས་པ་ཕམ་ནས། ཤོར་མ་དག་དབུས་གཙང་ལ་བྲོས་ནས་བསྟན་སྲུང་དམག་དང་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་དམག་ བཙུགས། ༡༩༥༩ལོར་གསུམ་པའི་ཚེས་བཅུའི་དོན་རྐྱེན་གྱི་རྗེས་སུ་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་དམག་ ཡོངས་སུ་ཕམ་ནས་རྒྱ་གར་དུ་བྲོས།
༡༩༦༥ལོ་ནས་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་པོའི་མེ་ལྕེ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀུན་ན་ཁྱབ་ནས་རྙིང་བ་བཞི་རྩ་མེད་དུ་བཏང་ཕྱིར་དགོན་སྡེ་མཐའ་དག་བཅོམ་པ་སོགས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་སྔར་བྱུང་མ་མྱོང་བའི་ ཆག་འཇིག་བྱུང་།
༡༩༨༩ལོ་ནས་བཅོས་བསྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་གཏན་ལ་ཕབ་ནས་སྔར་གྱི་ནོར་འཁྲུལ་མང་བོ་ཡོ་བསྲང་བྱས། བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དང་དཔལ་འབྱོར་ཡོད་ཚད་སླར་ཡང་རྒྱས་ཏེ་འཛམ་གླིང་ཟླུམ་པོའི་གོ་ལའི་སྟེང་དུ་བོད་ཅེས་པའི་མཚན་སྙན་ཕྱོགས་སུ་འབར་བའི་དབུ་བརྩམས་སོ།།
ད་ལྟ་བོད་ཁམས་ས་ཆ་འདི་ཞིང་ལྗོངས་ལྔ་རུ་ཕྱེས་ཡོད་ལ། དེ་ལས་བོད་ལྗོངས་ན་གྲོང་ཁྱེར་དང་རྗོང་བཅས་༧༣དང་མཚོ་སྔོན་ན་གྲོང་༣དང་རྫོང་ ༣༦དང་། བདེ་ཆེན་ན་རྫོང་༣། རྔ་བ་ན་རྫོང་༡༣། དཀར་མཛེས་ན་རྫོང་༡༨། ལང་ཧྲན་ན་རྫོང་༡། ཀན་སུའུ་ན་གྲོང་ཁྱེར་༡དང་རྫོང་དགུ་བཅས་ཁྱོན་གྲོང་ཁྱེར་དང་རྫོང་ཁག་༡༥༧ཡོད།
བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ན་ལྷ་ས་དང་གཞིས་ཀ་རྩེ་སྟེ་གྲོང་ཁྱེར་གཉིས་དང་། ཆབ་མདོ། ལྷོ་ཁ། ནག་ཆུ། མངའ་རིས།ཉིང་ཁྲི་སྟེ་ས་ཁུལ་ལྔ།
ལྷ་སའི་མངའ་ཁོངས་སུ་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་དང་སྟག་རྩེ་རྫོང་། སྟོད་ལུང་སྡེ་ཆེན་རྫོང་། ཆུ་ཤུར་རྫོང་། སྙེ་མོ་རྫོང་། འདམ་གཞུང་རྫོང་། ལྷུན་གྲུབ་རྫོང་། མལ་གྲོ་གུང་དཀར་རྫོང་བཅས་རྫོང་༧ཡོད།།
ཉིང་ཁྲིའི་མངའ་ཁོངས་ སུ་མེ་ཏོག་རྫོང་དང་། སྨན་གླིང་རྫོང་། ཉིང་ཁྲི་རྫོང་། ཀོང་བོ་རྒྱ་མདའ་རྫོང་། སྤོ་མེས་རྫོང་། རྫ་ཡུལ་རྫོང་། སྣང་རྫོང་བཅས་རྫོང་༧ཡོད།
གཞིས་ ཀ་རྩེའི་མངའ་ཁོངས་སུ་གཞིས་ཀ་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་དང་། གནམ་གླིང་རྫོང་། རྒྱལ་རྩེ་རྫོང་། དིང་རི་རྫོང་། ས་སྐྱ་རྫོང་། ལྷ་རྩེ་རྫོང་། ངམ་རིང་རྫིང་། བཞད་མཐོང་སྨོན་རྫོང་། པ་སྣམ་རྫོང་། རིན་སྤུངས་རྫོང་། ཁངས་དམར་རྫོང་། གཏིང་སྐྱེས་རྫོང་། འབྲོང་པ་རྫོང་། གྲོ་མོ་རྫོང་། སྐྱིད་རོང་རྫོང་། ས་དགའ་རྫོང་། གམ་པ་རྫོང་། གཉའ་ལམ་རྫོང་བཅས་རྫོང་༡༧ཡོད།
ཆབ་མདོའི་མངའ་ཁོངས་སུ་ཆབ་མདོ་རྫོང་། འཇོ་མདའ་རྫོང་། ཀོང་ཇོ་རྫོང་། རི་བོ་ཆེ་རྫོང་། ལྷོ་རོང་རྫོང་། སྟེང་ཆེན་རྫོང་། དཔལ་འབར་རྫོང་། བྲག་གཡབ་རྫོང་། དཔལ་ཤོད་རྫོང་། མཛོ་སྒང་རྫོང་། སྨར་ཁམས་རྫོང་བཅས་རྫོང་༡༡ཡོད།
ལྷོ་ཁའི་མངའ་ཁོངས་སུ་སྣེ་ གདོང་རྫོང་། གྲ་ནང་རྫོང་། གོང་དཀར་རྫོང་། ཟངས་རི་རྫོང་། འཕྱོང་རྒྱས་རྫོང་། ཆུ་གསུམ་རྫོང་། མཚོ་སྨད་རྫོང་། ལྷོ་བྲག་རྫོང་། རྒྱ་ཚ་རྫོང་། ལྷུན་རྩེ་རྫོང་། མཚོ་སྣ་རྫོང་། སྣ་དཀར་རྩེ་རྫོང་བཅས་རྫོང་༡༢ཡོད།
ནག་ཆུའི་མངའ་ཁོངས་སུ་ནག་ཆུ་རྫོང་། རྒྱལ་རི་རྫོང་། འབྲི་རུ་རྫོང་། སྙན་རོང་རྫོང་། ཨ་མདོ་རྫོང་། ཤན་རྩ་རྫོང་། སོག་རྫོང་། དཔལ་མགོན་རྫོང་། སྦྲ་ཆེན་རྫོང་། ཉི་མ་རྫོང་བཅས་རྫོང་༡༠ཡོད།
མངའ་རིས་མངའ་ ཁོངས་སུ་སྤུ་ཧྲེང་རྫོང་དང་། རྩ་མདའ་རྫོང་། སྒར་རྫོང་། རུ་ཐོག་རྫོང་། དགེ་རྒྱས་རྫོང་། སྒེར་རྩེ་རྫོང་། མཚོ་ཆེན་རྫོང་བཅས་རྫོང་༧ཡོད།
མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་རྨ་ལྷོ། མཚོ་ལྷོ། མཚོ་བྱང་། མགོ་ལོག ཡུལ་ཤུལ། མཚོ་ནུབ་སྟེ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་༦དང་། ཟི་ལིང་དང་ན་གོར་མོ། གཏེར་ལེན་ཁ་སྟེ་གྲོང་ཁྱེར་༣། མཚོ་ཤར་ཏེ་ས་ཁུལ་༡བཅས་ཡོད།
རྨ་ལྷོའི་མངའ་ཁོངས་སུ་རེབ་གོང་རྫོང་དང་། གཅན་ཚ་རྫོང་།རྩེ་ཁོག་རྫོང་། སོག་པོ་རྫོང་བཅས་རྫོང་༤ཡོད།
མཚོ་བྱང་མངའ་ཁོངས་སུ་རྐང་ཚ་རྫོང་དང་མདའ་བཞི་རྫོང་། ཁྲི་ལངས་རྫོང་། རྨི་རེ་རྫོང་བཅས་རྫོང་༤ཡོད།
མཚོ་ལྷོའི་མངའ་ཁོངས་སུ་གསེར་ཆེན་རྫོང་དང་ཁྲི་ཀ་རྫོང་ །མང་ར་རྫོང་། འབའ་རྫོང་། བྲག་དཀར་རྫོང་བཅས་རྫོང་༥ཡོད།
མགོ་ལོག་གི་མངའ་ཁོངས་སུ་རྨ་ཆེན་རྫོང་དང་དགའ་བདེ་རྫོང་། པད་མ་རྫོང་། དར་ལག་རྫོང་། རྨ་སྟོད་རྫོང་། གཅིག་སྒྲིལ་རྫོང་བཅས་རྫོང་༦ཡོད།
ཡུལ་ཤུལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་འབྲི་སྟོད་རྫོང་དང་ནང་ཆེན་རྫོང་། ཡུལ་ཤུལ་རྫོང་། ཆུ་དམར་ལེབ་རྫོང་། ཁྲི་འདུ་རྫོང་། རྫ་སྟོད་རྫོང་བཅས་རྫོང་༦ཡོད།
མཚོ་ནུབ་ཀྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་གཏེར་ལེན་ཁ་གྲོང་ཁྱེར་དང་ན་གོར་མོ་གྲོང་ཁྱེར་༢དང་། ཐེམ་ཆེན་རྫོང་། གཏེར་ལམ་རྫོང་། དབུས་ལམ་རྫོང་བཅས་རྫོང་༣ཡོད།
ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་རྟ་ཐང་རྫོང་དང་ཙོང་ཁ་རྫོང་། སྟོང་འཁོར་རྫོང་བཅས་རྫོང་༣ཡོད།
མཚོ་ཤར་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་བདེ་ཁམས་རྫོང་དང་ལུང་མདོ་རྫོང་། དགོན་ལུང་རྫོང་། དཔའ་ལུང་རྫོང། ཡ་རྫི་རྫོང་། མེན་ཧོ་རྫོང་བཅས་རྫོང་༦ཡོད།
རྔ་བ་བོད་རིགས་ཆའང་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་འབར་ཁམས་རྫོང་དང་རྔ་བ་རྫོང་། མཛོད་དགེ་རྫོང་། ཁྲོ་ཆུ་རྫོང་། ཟུང་ཆུ་རྫོང་། བཙན་ལྷ་རྫོང་། ཆུ་ཆེན་རྫོང་། ཛམ་ཐང་རྫོང་། ཁྱུང་མཆུ་རྫོང་། གཟི་ཚ་སྡེ་དགུ་རྫོང་། ལི་རྫོང་། ཁྲི་ཚང་རྫོང་། རྟ་མང་རྫོང་བཅས་རྫོང་༡༣ཡོད།
དཀར་མཛེས་བོད་རིགས་ས་ཁུལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་དར་མདོ་རྫོང་དང་། བྲག་མགོ་རྫོང་། དཀར་མཛེས་རྫོང་། ཉག་རོང་རྫོང་། དཔལ་ཡུལ་རྫོང་། སྡེ་དགེ་རྫོང་། སེར་ཤུལ་རྫོང་། གསེར་རྟ་རྫོང་། ལྕགས་ཟམ་རྫོང་། རོང་བྲག་རྫོང་། བརྒྱད་ཟིལ་རྫོང་། ཉག་ཆུ་རྫོང་། རྟེའུ་རྫོང་། ལི་ཐང་རྫོང་། ཕྱག་ཕྲེང་རྫོང་། འདབ་པ་རྫོང་། འབའ་ཐང་རྫོང་། སྡེ་རོང་རྫོང་བཅས་རྫོང་༡༨ཡོད།
ལང་ཧྲན་ཡི་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་མུ་ལུའི་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་རྫོང་ཡོད།
ཡུན་ནན་བདེ་ཆེན་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་རྒྱལ་ཐང་རྫོང་དང་བདེ་ ཆེན་རྫོང་། འབའ་ལུང་ལི་སུའུ་རིགས་རང་སྐྱོང་རྫོང་བཅས་རྫོང་༣ཡོད།
ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་གཙོས་གྲོང་ཁྱེར་ཏེ་གྲོང་ཁྱེར་༡་ དང་། བསང་ཆུ་རྫོང་། ཀླུ་ཆུ་རྫོང་། རྨ་ཆུ་རྫོང་། འབྲུག་ཆུ་རྫོང་། ཐེ་བོ་རྫོང་། ཅོ་ནེ་རྫོང་། བ་ཙེ་རྫོང་བཅས་རྫོང་༧ཡོད།
ཀན་སུའུ་ཝུ་ཝེའི་ས་ཁུལ་དུ་དཔའ་རིས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་རྫོང་དང་། ཀན་སུའུ་ཀྲང་ཡེའི་ས་ཁུལ་དུ་འབྲོང་ནག་ཡུའུ་ཀོའུ་རིགས་རང་སྐྱོང་རྫོང་བཅས་ཡོད་དོ།།
དེ་བས་སྐྱ་སེར་ཀུན་གྱིས་མི་རིགས་རང་གི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་ཏུ་སྦྱངས་ནས་རང་གི་ཡབ་མེས་ངོས་ཟིན་པར་བྱེད་པ་དང་། ཡབ་མེས་ཀྱིས་ཤུལ་དུ་བཞག་པའི་རིན་ཐང་བྲལ་བའི་རིག་གནས་འབད་པས་སྦྱངས་ཏེ། རིག་གནས་ཀྱི་རིན་ཐང་ཤེས་པར་བྱས་ནས་སྤུན་ཟླ་ནང་ཕན་ཚུན་དུ་མཐུན་སྒྲིལ་དམ་པོ་བྱས་ནས། མི་རིགས་དང་རིག་གནས། རང་གི་ཕ་ཡུལ་བཅས་ཀྱི་ཆེད་དུ་འབད་འབུངས་བྱ་རྒྱུ་ནི་རང་རེ་ཀུན་ཀྱི་ཕྲག་ཏུ་བབས་པའི་འོས་འགན་ཡིན་ནོ།། །།
ཡོང་ཁུངས་བོད་ནང་གི་དྲ་བ།
