འོད་དཀར་དྲ་ཚིགས།

གློག་ཞགས་ཀྱིས་ཙི་ནའི་སྐད་ལས་བསྒྱུར།

རི་སྐྱེས་སྲན་མའི་ལོ་མ།།
སྲན་ཆུང་མྱུ་གུ་འབུས་སོང་༎
ལོག་ཡོང་ལོག་ཡོང་གསུངས་པ༎
ལོ་ཟླ་ཁད་ཀྱིས་ཟད་སོང་༎

གནས་མལ་གཏད་སོ་བྲལ་དོན།།
བདུད་དཔུང་རྐྱེན་པས་ལན་པ༎
འཆག་སྡོད་དབང་ལ་མེད་དོན༎
སྲིན་དམག་གནག་པས་ཡིན་པ༎

རི་སྐྱེས་སྲན་མའི་ལོ་མ།།
སྲན་ཆུང་འདབ་མ་རྒྱས་སོང་༎
ལོག་ཡོང་ལོག་ཡོང་གསུངས་པ༎
གློ་ལ་བྲེལ་ཤ་ཚ་བ༎

སྙིང་ལ་བྲེལ་ཤ་ལྷག་ལྷོག།
ལྟོ་བར་བཀྲེས་སྐོམ་བར་བེར༎
ནམ་འཆི་ངེས་ཆ་མེད་པ༎
བདེ་སྡུག་སེམས་མཁན་བྲལ་པ༎

རི་སྐྱེས་སྲན་མའི་ལོ་མ།།
སྲན་མས་རྒས་ཆ་ཁུར་པ༎
ལོག་ཡོང་ལོག་ཡོང་གསུངས་ནས༎
དགུན་ཟླ་བཅུ་བ་བསླེབས་སོང་༎

གཡུལ་ལ་ཟློག་མཐའ་དབེན་པ༎
གནས་མལ་བཅོལ་ས་གང་ལགས༎
སྙིང་ལ་ཟུག་རྔུས་གཟུར་པ༎
ཨ་ཕོ་བསླེབས་རྒྱུ་མ་བྱུང་༎

མེ་ཏོག་ཅི་ཞིག་སྐྱེས་སོང་༎
ལྡུམ་རའི་མེ་ཏོག་འཁྲུངས་ཡོད༎
དམག་ལ་སུ་ཞིག་ཆས་སོང་༎
དམག་སྤྱི་ཤིང་རྟར་བཞུགས་ཡོད༎

ཤིང་རྟའི་དམག་དཔུང་ཆས་སོང་༎
བཞི་སྒྲིག་རྟ་ཕོ་ཁྲོམ་ཁྲོམ༎
གནས་ལ་ངེས་པ་ཅི་ཆ༎
ལོ་ཟླ་གཡུལ་ལ་འཐུམས་སོང་༎

རྟ་ལ་རྒ་ཆས་བགྱིས་སོང་༎
རྟ་ཕོའི་མགོ་འཕང་ཀྲོག་ཀྲོག།
ཨ་ཕོས་དམག་ཆོས་མནབས་སོང་༎
འཁོར་ཚོགས་བུ་ཡུག་འཚུབ་བེ༎

བཞི་སྒྲིག་རྟ་ཕོ་འགྱིག་གེ།
སྐེད་ལ་མཆེ་གཞུ་ཉ་ཤུབས༎
ཉིན་ལ་བྱ་ར་དགོས་པ༎
སྲིན་དམག་འཁྲུག་ཆ་རྒོད་པོ༎

ཕར་ལ་རྒ་ཆས་བྱེད་དུས༎
རྒྱ་ལྕང་ལོ་མ་ལྡེམ་ལྡེམ༎
ཨ་ཕོ་རང་ཡུལ་སྙེག་དུས༎
ཁ་ཆར་བུ་ཡུག་འཚུབ་འཚུབ༎

བགྲོད་པའི་གོམ་ཁ་དལ་བ༎
གྲོད་པའི་ནང་ལུང་སྟོང་བ༎
ཡ་ཆུང་སྡུག་གི་མུན་པ༎
མཁྱེན་པའི་མི་ཞིག་འདུག་གམ༎

《小雅·采薇》
采薇采薇，薇亦作止。曰归曰归，岁亦莫止。靡室靡家，猃狁之故。不遑启居，猃狁之故。
采薇采薇，薇亦柔止。曰归曰归，心亦忧止。忧心烈烈，载饥载渴。我戍未定，靡使归聘。
采薇采薇，薇亦刚止。曰归曰归，岁亦阳止。王事靡盬，不遑启处。忧心孔疚，我行不来。
彼尔维何，维常之华。彼路斯何，君子之车。戎车既驾，四牡业业。岂敢定居，一月三捷。
驾彼四牡，四牡骙骙。君子所依，小人所腓。四牡翼翼，象弭鱼服。岂不日戒，猃狁孔棘。
昔我往矣，杨柳依依。今我来思，雨雪霏霏。行道迟迟，载渴载饥。我心伤悲，莫知我哀。

མཆན་བུ།
༡༽  薇ཞེས་པ་མེ་ཏོག་རྒྱ་སེ་རུ་སྣང་མོད། རྒྱ་ནག་གི་མཁས་པ་དག་གིས་ཟས་སུ་བསྟེན་ཆོག་པའི་རི་སྐྱེས་ཀྱི་སྲན་རིགས་ཤིག་ཏུ་འགྲེལ་ཡོད།
༢༽ རི་སྲན་(采薇)ཞེས་པའི་སྙན་རྩོམ་འདི་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་སྙན་དེབ་ཐོག་མར་གྲགས་པའི་སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་(《诗经》)ཟེར་བའི་ནང་གི་སྙན་ངག་ལེགས་གྲས་སུ་བགྲང་གིན་ཡོད་ལ། དེང་ཐོག་བསྟན་བཅོས་དེར་སྙན་ངག་(《诗》)དང་སྙན་ངག་སུམ་བརྒྱ་མར་(《诗三百》)འབོད་ཀྱིན་ཡོད་ལ། རྗེས་སུ་ཧན་ནུབ་མའི་སྐབས་སུ་སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་སུ་བཏགས་པའི་རྒྱ་ནག་གི་སྙན་རྩོམ་གྱི་མ་ཡུམ་མམ་སྙན་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྡུས་ཀྱི་དེབ་ཐོག་མ་རུ་གྲགས་ཡོད་ལ། སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་འདིར་ཁྱོན་བསྡོམས་པས་སྙན་རྩོམ་སུམ་བརྒྱ་དང་ལྔ་ཡོད་སྟབས། སྙན་ངག་སུམ་བརྒྱ་མར་ཡང་འབོད་ཀྱིན་ཡོད། སྙན་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྡུས་ཀྱི་དེབ་འདི་བྱུང་བའི་དུས་རབས་ཀྱི་ཆ་ནས་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་ཁ་ཤས་ཡོད་ནའང་།  ཡོངས་གྲགས་ཀྱིས་ཀྲིག་ནུབ་མའི་སྟོད་（西周སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་1046-771）ནས་（春秋སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་ 771-476，453，403 མཇུག་སྒྲིལ་བར་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་གསུམ་ཙམ་ཡོད།）དཔྱིད་སྟོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྟོད་ཀྱི་ཆར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད།
༣༽  猃狁་འདིར་བརྗོད་དོན་གྱི་འདྲ་བ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ནས་བདུད་སྲིན་ཞེས་བསྒྱུར་པ་ལས། རྒྱ་ནག་གི་དེང་འགྲེལ་དུ་ཞོན་ནུའུ་འམ་ནུབ་རོང་ (西戎) སོགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་བཙན་པོ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ལ།གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དེ་ད་ལྟའི་སོག་པོར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ནའང་། རྒྱ་ནག་གི་དཔེ་རྙིང་ངམ་ཧན་ཤར་མ་（东汉25-220）ནས་བརྒྱུད་པའི་《说文》ལས་(羌，西戎牧羊人也。)ཞེས་སྤྱང་ལ་ངེས་འཛིན་པ་དང་། སྤྱི་ལོ་189ནས220བར་དུ་གྲུབ་པར་གྲགས་པའི《风俗通义》ཞེས་པ་སོགས་ལས་ཀྱང་སྤྱང་ལ་ངེས་བཟུང་ཡོད་པས་མི་རིགས་དེ་བོད་ཡིན་པར་སྙམ་མོད་དཔྱད་པར་བྱའོ།
༤༽ སྙན་རྩོམ་འདི་ནི་རྒྱ་ནག་གི་མཁས་པ་དག་གིས་ཡོངས་གྲགས་སུ་སྐབས་དེར་གཡུལ་ལ་ཆས་པའི་དམག་མི་ཞིག་གི་སེམས་ཚོར་བྲིས་པར་བཞེད་ཀྱང་། ཕྲན་གྱི་མཐོང་ཚུལ་དུ་གཡུལ་ལ་ཆས་པའི་དམག་མི་ཞིག་གི་བཟའ་ཟླའམ་བྱམས་པའི་སྡུག་ཡུས་ཀྱི་ཚོར་བ་ཞིག་མ་ཡིན་ནམ་སྙམ་མོད། དེ་འདྲའི་རྒྱ་འགྲེལ་གང་ཡང་མཐོང་ལམ་དུ་མ་གྱུར་པས་དཔྱད་པར་འཚལ་ལོ།
༥༽  སྙན་ངག་འདིའི་མ་རྩོམ་ནི་ཚེག་བར་བཞིའི་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་མོད། འདིར་ཚེག་བར་དྲུག་ཏུ་བསྒྱུར་ཡོད།

སྙན་རྩོམ་འདི་གྲུབ་པའི་སྐབས་ཀྱི་རྒྱ་བོད་རྒྱལ་རབས་སྐོར་གྱི་བསྡུར་དཔྱད།

དང་པོ། སྐབས་དེའི་རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་རབས།

             རྒྱ་ནག་གི་ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་ལ་ཀྲིག་ནུབ་མ་དང་ཀྲིག་ཤར་མ་གཉིས་བྱུང་ཡོད་ལ།  དེ་གཉིས་ཀྱི་ཐོག་མ་ནི་ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་རབས་ཡིན།  ཀྲིག་ཟེར་བའི་ཚོགས་སྡེ་དེའི་མེས་པོའི་བྱུང་ཚུལ་ཡང་ལྷ་སྒྲུང་ལྟ་བུའི་གཏམ་རྒྱུད་ཅིག་ལ་གཞི་བཅོལ་ཡོད་པ་སྟེ།  རུས་མིང་ཅྰང་（姜）ཡིན་ལ་ཅང་ཡོན་ཟེར་བའི་བུད་མེད་ཅིག་གིས་སྐྱེས་པ་ཞིག་གི་རྐང་རྗེས་ཆེན་པོ་ཞིག་མཐོང་བར་བརྟེན་ནས་བུད་མེད་དེའི་ལྷུམས་སུ་བུ་ཞིག་འཁོར་ཞིང་།  བུ་དེའི་མིང་ལ་（弃）ཆིས་ཟེར་ཞིང་།  བུ་དེ་བཙས་པ་དང་མཉམ་དུ། མ་ཡུམ་གྱིས་ཉར་འདོད་མེད་པར་བརྒྱ་སྡེ་དང་སེམས་ཅན་འགྲོ་སའི་ལམ་ནང་དུ་གཡུགས་ནའང་། སེམས་ཅན་སུ་གང་གིས་ཡང་བུ་དེར་གནོད་པ་མ་བྱས་པར་བརྟེན་ནས། ནག་གསེབ་དུ་གཡུག་པ་དང་། རྗེས་སུ་ཆུ་ཆེན་ཞིག་གི་དར་ཐོག་ཏུ་གཡུག་མ་ཐག་ཏུ། བྱ་ཆེན་པོ་ཞིག་འཕུར་ཡོང་ནས་བྱིས་པ་དེ་གཤོག་དྲོད་ཀྱིས་བསྐྱངས་པ་ན། མི་ཚང་མས་བྱིས་པ་དེ་སྤྱིར་བཏང་བ་ཞིག་མིན་པར་ངོས་འཛིན་གྱིས་ཕྱིར་ཁྱེར་ཡོང་ནས་མིང་ལ་ཆིས་ཟེར་ཞིང་། རྒྱ་སྐད་ཀྱི་ཆིས་ཟེར་བ་ནི་གཡུག་པའི་དོན་ཡིན་ལ། བྱིས་པ་དེ་ཐེངས་གསུམ་ལ་གཡུག་པའི་དབང་གིས་ཆིས་ཞེས་མིང་བཏགས་པ་ཞིག་ཡིན་འདུག  བྱིས་པ་དེ་མཚར་ལོངས་བྱུང་བ་དང་མཉམ་དུ་མི་གཞན་དང་མི་འདྲ་བའི་རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་ལ།  ལྷག་པར་ཏུ་ས་ཞིང་རྨོ་འདེབས་ཀྱི་རྣམ་དཔྱོད་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཞིག་ཡོད་ཅིང་།  ཁོའི་ས་ཞིང་རྨོ་འདེབས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ལྟར་ས་ཞིང་འདེབས་ལས་བྱས་པ་ཡིན་ན། སྟོན་ཐོག་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་ལེན་ཐུབ་པས། ཚོགས་སྡེ་དེར་ཕན་ཐོག་ཆེན་པོ་བྱུང་བའི་དབང་གིས། རྗེས་སུ་ཁོའི་མིང་ལ་ཧིག་ཇུ་（后积）ཞེས་ཐོགས་ཡོད་ལ། སྐབས་དེའི་རྒྱའི་གནའ་ཡིག་ལས། ཧིག་ཞེས་པ་ནི་རྒྱལ་བོ་དང་ཇུ་ཞེས་པ་ནི་འབྲུ་རིགས་ཀྱི་དོན་དུ་འཇུག་པས། འབྲུ་རིགས་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཞེས་པའི་མཚན་གྱི་ཆོ་ལོ་ཐོབ་པར་བལྟས་ན། ཀྲིག་ནུབ་མའི་ཚོགས་སྡེ་དེ་ནི་ཞིང་ལས་ལ་བརྟེན་ནས་འཚོ་བ་སྐྱེལ་གྱིན་ཡོད་པའི་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཚོགས་སྡེ་ཞིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། རྒྱལ་བོ་དེའི་རྗེས་སུ། ཁོ་ཚོའི་ཚོགས་སྡེ་དེར་བྱས་རྗེས་ཆེ་བའི་མི་སྣ་སྐོར་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པའི་ནང་ནས། ཀའུ་ཀོང་ཏན་ཧྥུའུ་ཟེར་མཁན་ཞིག་ཡོད་ལ། ཁོས་ཀྲིག་གི་མི་སྡེ་དེ་ཀྲིག་ཡོན་ནམ་ད་ལྟའི་ཧྲན་ཞིའི་ཆིའུ་ཧྲན་ཟེར་བའི་ས་ཁུལ་དེར་ཁྲིད་ཡོང་བ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ཀྲིག་གི་ཚོགས་སྡེ་དེ་འཕེལ་རྒྱས་སུ་སོང་ནས་རིམ་བཞིན་ཉེ་འཁོར་གྱི་རུ་སྡེ་མང་བོར་དབང་སྒྱུར་བྱས་པ་མ་ཟད། ཀའུ་ཀོང་ཏན་ཧྥུའུ་ཡི་བུ་ཇུའུ་ལིས་ཟེར་བའི་དུས་སུ། སྐབས་དེར་སྟོབས་ཤུགས་ཆེ་ཤས་སུ་གྱུར་བའི་ཧྲང་རྒྱལ་རབས་ཀྱང་མི་བདེ་བར་གཏད་པའི་དབང་གིས། སྐབས་དེའི་ཧྲང་རྒྱལ་རབས་དང་ཀྲིག་གཉིས་བར་གྱི་འགལ་ཟླ་ཆེ་རུ་སོང་ནས། ཧྲང་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་ཀྲིག་ལ་སྟེང་འཛིན་བྱེད་འགོ་བཙུགས་ཏེ། ཧྲང་གིས་ཇུའུ་ལིས་ཟེར་བ་དེ་བསད་པར་བརྟེན་ནས། ཧྲང་དང་ཀྲིག་གཉིས་དགྲ་ཟླར་གྱུར་ཅིང་། ཀྲིག་གི་རྒྱལ་བོ་ཇུའུ་ལིས་བསད་པའི་རྗེས་སུ། ཁོ་བུ་ཀྲིག་བིན་བང་ཟེར་བ་དེ་ཀྲིག་གི་རྒྱལ་བོར་བསྐོས་ནའང་། ཧྲང་གིས་ཀྲིག་བིན་བང་ཡང་འཛིན་བཟུང་བྱས་ནའང་། ཀྲིག་གིས་ཧྲང་ལ་རྒྱུ་ནོར་འབོར་ཆེན་སྤྲད་པའི་དབང་གིས་ཁོ་གློད་གྲོལ་བཏང་ཡོད་ལ། ཀྲིག་བིན་བང་གློད་གྲོལ་བཏང་བ་དང་མཉམ་དུ་ཁོས་མཐའ་འཁོར་གྱི་མི་སྡེ་མང་བོ་ཞིག་དབང་སྒྱུར་གྱིས། ཧྲང་རྒྱལ་རབས་དེ་མེད་པར་གཏོང་རྒྱུའི་འཆར་བཀོད་གཏོང་འགོ་བཙུགས། ཡིན་ནའང་ཧྲང་དང་དམག་འགྱེད་བྱེད་འགོ་བཙུགས་མ་ཐག་ཏུ་ཁོ་རང་ནད་ཀྱིས་མནར་ནས་གྲོངས་ཡོད་འདུག རྒྱལ་བོ་དེ་གྲོངས་པའི་རྗེས་སུ་ཁོའི་བུ་ཀྲིག་བུའུ་བང་གིས་ཧྲང་ལ་དམག་དྲངས་ནས་ཧྲང་རྒྱལ་རབས་མེད་པར་བཏང་ནས་ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་རབས་དེ་འགོ་ཚུགས་པ་ཞིག་ཡིིན་འདུག་ལ།ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་རབས་འགོ་ཚུགས་པའི་ལོ་ཚིགས་ལ་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་མང་བོ་ཞིག་ཡོད་ལ། ད་ལྟ་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་པ་དག་གིས་ཞྰ་ཧྲང་ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་གཏན་འབེབ་ཀྱི་ལས་གཞི་ཞེས་པ་འདིར་གཞི་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ལ།（夏商周断代工程）ཞྰ་ཧྲང་ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་གཏན་འབེབས་ཀྱི་ལས་གཞི་ཞེས་པར་འཁོད་པ་ལྟར་ན། ཧྲང་རྒྱལ་རབས་དེ་ཕལ་ཆེར་སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་ཆིག་སྟོང་བརྒྱ་མེད་བཞི་བཅུ་ཞེ་དྲུག་ཟླ་དང་པོའི་ཚེས་ཉི་ཤུའི་ཉིན།（1057བཞེད་ཚུལ་ཡང་འདུག）ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ 武王ཀྲིག་བོའུ་ཝང་རྒྱལ་བོས་ཧྲང་རྒྱལ་རབས་དེ་ཕམ་པར་བྱས་པ་ལྟར་ན། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་ཆིག་སྟོང་བཞི་བརྒྱ་ཞེ་དྲུག་པར་རྒྱ་ནག་གི་ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་རབས་དེ་འགོ་ཚུགས་ཡོད་འདུག

       ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་འགོ་ཚུགས་ནས་ཅུང་མ་འགོར་བར་རྒྱལ་བོ་ཀྲིག་བོའུ་བང་ཡང་ཚེ་ལས་འདས་ཤིང་། ཁོའི་བུ་ཀྲིག་ཁྲིན་བང་རྒྱལ་སར་བསྐོས་ནའང་། ཁོ་ལོ་ན་ཆུང་བར་བརྟེན་ནས་ཀྲིག་བོའུ་བང་གི་ནུ་བོ་ཀྲིག་ཀོང་གིས་རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་རོགས་བྱས་ཏེ་ལོ་ངོ་བདུན་གྱི་རྗེས་སུ། རྒྱལ་བུ་ཀྲིག་ཁྲིན་བང་ཡང་ཆེན་པོ་ཆགས་པ་དང་མཉམ་དུ། རྒྱལ་སྲིད་ཁོང་ལ་ཕྱིར་སྤྲོད་བྱས་ཡོད་འདུག འདི་ལྟར་ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་རིམ་བཞིན་སྲ་བརྟན་དུ་གྱུར་ནས་སྔ་རྗེས་སུ་ཀྲིག་ནུབ་ཤར་གཉིས་ཀྱིས་ལོ་ངོ་བརྒྱད་བརྒྱ་ཙམ་ལ་རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་དབང་བཟུང་ཡོད་འདུག

      ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་སྲིད་དབང་བཟུང་བའི་རིང་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ལམ་ལུགས་ཤིག་གསར་གཏོད་བྱས་ཡོད་ལ། ལམ་ལུགས་དེ་ནི་ཀྲིག་ཁྲིིན་བང་གིས་རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་མི་ཐུབ་པའི་སྐབས་སུ། ཁོ་ལ་སྲིད་སྐྱོང་རོགས་བྱེད་མཁན་ནམ་ཁོའི་ཡབ་ཀྱི་ནུ་བོ་ཀྲིག་ཀོང་ཟེར་བ་དེས། གཅིག་གྱུར་གྱི་ལམ་ལུགས་ཀྱིས་ནང་ཁུལ་དུ་མི་མཐུན་པ་མང་བོ་བྱུང་བར་བརྟེན་ནས།（分封制）འམ་སྲིད་དབང་བགོ་འཛིན་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་གསར་གཏོད་བྱས་ཡོད་པ་སྟེ། སྲིད་དབང་བགོ་འཛིན་ལམ་ལུགས་ནི། ཀྲིག་རྒྱལ་བོའི་རིགས་རུས་ཡིན་མཁན་དང་མིིན་མཁན་གཉིས་སུ་ས་ཁུལ་དང་མི་དམངས་སོགས་བགོ་བཤའ་བརྒྱབས་ནས་སྲིད་དབང་འཛིན་གྱིན་ཡོད་ནའང་། བགོ་བཤའ་རྒྱག་པའི་དབང་ཆ་དེ་ནི་ཀྲིག་རྒྱལ་བོ་རང་ལ་མ་གཏོགས་མེད་ལ། བགོ་འཛིན་བྱས་ཟིན་པའི་རྒྱལ་ཕྲན་དག་གིས་ཀྱང་རྒྱལ་བོའི་བཀའ་རྩི་དགོས་པའི་ལམ་ལུགས་ཤིག་ཡིན་འདུག། ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་དང་ཧྲང་རྒྱལ་རབས་གཉིས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་གཙོ་བོ་དེ་ནི་ཧྲང་རྒྱལ་རབས་ལ་མཚོན་ན་རུས་སྒྲོམ་ཡི་གེ་བརྒྱུད་ནས་དོན་དག་ཆེ་མ་ཆུང་གསུམ་ཚང་མ་གནམ་ལ་འདྲི་དགོས་ཀྱིན་ཡོད་ལ།་་ཀྲིག་རྒྱལ་བོ་ནས་བཟུང་རང་ཉིད་ལ་（天子）འམ་གནམ་གྱི་སྲས་ཞེས་བཏགས་ནས་ཁོ་རང་གནམ་གྱི་སྲས་ཡིན་པས།  དོན་དག་ཆ་ཚངགནམ་ལ་འདྲི་མི་དགོས་པར་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་དེ་ཡིན། དེ་བས་གནམ་གྱིས་སྲས་སམ་ཀྲིག་རྒྱལ་བོས་（诸侯）ཀྲུའུ་ཧུག་གམ་བློན་ཆེན་དག་ལ་བགོ་འཛིན་དང་བློན་ཆེན་དག་གིས་（卿大夫）ཆིན་ཏ་ཧྲུའུ་འམ་བློན་ཆེན་དག་དང་གོ་གནས་དམའ་བའི་བློན་པོ་ལ་བགོ་འགྲེམས་དེ་དག་གིས་（士）ཞེས་པའི་རང་ཉིད་མངའ་འོག་གི་འགན་འཛིན་དག་ལ་བགོ་འགྲེམས་ཀྱིས་སྲིད་དབང་བགོ་འཛིན་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་ཤིག་ཡིན་འདུག། ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་གཞན་ཞིག་ནི་（宗法制）འམ་མེས་པོའི་ཞལ་ལྕེ་ཞེས་པ་དེ་ཡིན་ཞིང་། དེ་ནི་དབང་ཆ་བགོ་འཛིན་ལམ་ལུགས་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་བའི་ལམ་ལུགས་ཤིག་ཡིན་པ་སྟེ། དེ་ནི་དབང་ཆ་བགོ་འཛིན་བྱེད་སྐབས་སུ།（嫡子）ཟེར་བ་སྟེ། ཏེའུ་ཞེས་པ་ནི་བཙུན་མོ་ཆེན་མའི་དོན་ཡིན་ལ། དེ་ལས་ཀྱང་（嫡长子）འམ་རྒྱལ་བློན་གང་ཡིན་ནའང་སོ་སོའི་བཙུན་མོ་ཆེ་ཆུང་དག་ལས་ཆེན་མའི་བུ་ཆེ་བ་དེས་སྲིད་དབང་འཛིན་དགོས་པའི་ལམ་ལུགས་ཤིག་ཡིན།

        ལམ་ལུགས་འདི་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་གནས་བབས་གལ་ཆེན་བཟུང་བའི་ལམ་ལུགས་ཤིག་ཡིན་ལ། ལམ་ལུགས་དེས་དབང་གིས་ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་ནུབ་ཤར་གཉིས་ལོ་ངོ་བརྒྱད་བརྒྱ་ཙམ་ལ་རྒྱུད་འཛིན་ཐུབ་ཡོད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་རབས་ཧྲིལ་བོར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པའི་ལམ་ལུགས་ཤིག་གསར་གཏོད་བྱས་ཡོད།

      རྒྱ་ནག་གི་ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་ལ་ཀྲིག་ནུབ་མ་དང་ཤར་མ་གཉིས་བྱུང་ཡོད་ལ། ཀྲིག་ནུབ་མ་ནི་སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་1046ལོར་ཧྲང་རྒྱལ་རབས་ཕམ་པར་བྱས་རྗེས་སུ། ཀྲིག་བུའུ་བང་རྒྱལ་བོས་（鎬京）ཟེར་བའི་ས་ཆར་རྒྱལ་ས་བྱས་ནས་ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་རབས་དེ་འགོ་ཚུགས་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། རྗེས་སུ་རིམ་བཞིན་རྒྱལ་བོ་ཀྲིག་བུའུ་བང་གི་སྲས་ལིས་བང་རྒྱལ་སྲིད་འཛིན་པའི་སྐབས་སུ། རྒྱལ་སྲིད་ལྷོད་གཡེང་དུ་སོང་ནས་ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་སྲིད་ལ་གཡོ་འགུལ་ཐེབས་འགོ་ཚུགས་ཡོད་པ་སྟེ།（国人）ནམ་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ཁུལ་གྱི་མིར་འཁྲུག་ཟིང་བྱུང་ཞེས་འཁོད་ཡོད་ལ། སྐབས་དེའི་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ཁུལ་གྱི་མིར་འཁྲུག་ཟིང་བྱུང་ཞེས་པའི་གོའམ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བརྡ་དོན་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་མི་གོ་བར་（城国）ཞེས་གྲོང་ཁྱེར་ལ་གོ་བཞིན་ཡོད་པས། རྒྱལ་ཁབ་ནང་ཁུལ་དུ་འཁྲུག་ཟིང་བྱུང་ཞེས་པ་ནི་གྲོང་ཁྱེར་ནང་ཁུལ་དུ་འཁྲུག་ཟིང་བྱུང་ཞེས་པར་གོ་དགོས་ལ།（中国）ཞེས་པ་དེའང་རྗེས་སུ་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཚབ་མཚོན་གྱི་མིང་བརྡར་གྱུར་བ་ལས། རྒྱའི་གནའ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སུ་ཀྲུང་གོ་ཞེས་པ་དེ་ནི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་དཀྱིལ་དབུས་སམ་རྒྱལ་ས་ཙམ་ལ་གོ་བཞིན་ཡོད། གང་ལྟར་རྒྱལ་བོ་དེའི་སྐབས་སུ་གྲོང་ཁྱེར་ནང་ཁུལ་དུ་འཁྲུག་ཟིང་ཆེན་པོ་ལངས་ནས་རྒྱལ་བོ་གནས་དབྱུང་བཏང་ནས་ས་མཐར་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་ར་བས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་བརྒྱད་བརྒྱ་དང་ཞེ་གཅིག་ལ། ཀྲིག་གོང་དང་ཀྲོ་གོང་ཞེས་པའི་བློན་ཆེན་གཉིས་སྤྱི་མཐུན་གྱིས་རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱངས་ཡོད་ལ། རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱངས་པའི་ལོ་དེ་ནི་ཀྲིག་ཀྲོ་གཉིས་སྤྱི་མཐུན་གྱི་ལོ་ཞེས། རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་གནས་བབས་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ལ་རྩི་བཞིན་ཡོད། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་ལོ་དེ་ནི་（共和元年）ཀྲིག་ཀྲོ་སྤྱི་མཐུན་གྱི་ལོ་ཞེས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་བརྒྱད་བརྒྱ་དང་ཞེ་གཅིག་པ་དེ་གཞིར་བཟུང་དེ། རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་ལོ་ཚུགས་དག་གསལ་བོར་འགོད་ཐུབ་ཀྱིན་ཡོད་པས།རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་པ་དག་གིས་ལོ་ཚུགས་འདི་ནི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ལ་རྩི་བཞིན་ཡོད། རྒྱལ་བོ་དེ་ས་མཐར་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བས། བློན་ཆེན་གཉིས་ཀྱིས་རྒྱལ་སྲས་ཞྰོན་བང་གིས་རྒྱལ་སྲིད་བཟུང་ཡོད་ལ། རྒྱལ་བོ་འདིའི་སྐབས་སུ་ཀྲིག་ནུབ་མའི་མངའ་ཐང་ཆེན་པོ་རྒྱས་ཡོད་ནའང་།  དེའི་སྲས་（周幽王）ཀྲིག་ཡིག་བང་གིས་རྒྱལ་སྲིད་འཛིན་པའི་སྐབས་སུ། རྒྱལ་བོ་རང་ཉིད་ཆགས་སྤྱོད་ཁོ་ནར་གཡེང་ཤིང་བློན་པོ་དག་ལ་ཁྱད་གསོད་ཀྱིས་རྒྱལ་སྲིད་ལ་དོ་ཁུར་མ་བྱས་པའི་དབང་གིས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་བདུན་བརྒྱ་དང་དོན་གཅིག་ལོར། མཐའ་འཁོར་གྱི་རྒྱལ་ཕྲན་ནམ་མི་རིགས（犬戎）ཆོན་རོང་ཞེས་པས་དམག་ཆེན་དྲངས་ཏེ་རྒྱལ་བོ་དང་ཁོའི་བཙུན་མོ་ཆུང་བའི་བུ་གཉིས་དམར་གསོད་བཏང་བ་ནས་བཟུང་། ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་རབས་མཇུག་སྒྲིལ་བར་བྱས། རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་སྐོར་ཞིག་ཏུ་མེས་པོའི་ཞལ་ལྕེ་ལྟར་ན་བཙུན་མོ་ཆེ་བའི་བུ་ཆེ་བ་རྒྱལ་བོར་མངའ་གསོལ་དགོས་ནའང་། རྒྱལ་བོ་ཁོང་བཙུན་མོ་ཆུང་བའི་བུ་（伯服）ཟེར་བ་དེ་རྒྱལ་སྲིད་ལ་མངའ་གསོལ་བའི་དམིགས་འདུན་འཆང་བའི་དབང་གིས་བློན་ཆེན་དག་མ་དགའ་བར་ཆོན་རོང་གི་དམག་དཔུང་དང་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་ཁོ་དང་བུ་ཆུང་བ་གཉིས་དམར་གསོད་བྱས་པར་བཤད་ཡོད། ཆོན་རོང་ཞེས་པ་ནི་ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་གི་བཤད་ཚུལ་ལས།རྒྱ་ནག་གི་གནའ་བོའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཤིག་ཡིན་ཞེས་བཤད་ཡོད་ནའང་། རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་རྙིང་ལྟར་ན། སྐབས་བབས་དང་བསྟུན་ནས་གོ་དོན་ལ་ཅུང་ཙམ་འགྱུར་ལྡོག་སོང་ཡོད་ནའང་། དོན་དུ་རྒྱ་ནག་ལས་གཞན་པའི་མི་རིགས་སམ། རྒྱ་ནག་གི་ནུབ་བྱང་ས་ཁུལ་དུ་ཡོད་པའི་མིའི་ཚོགས་སྡེ་བཙན་པོ་ཞིག་ལ་གོ་བཞིན་ཡོད་ལ། དེབ་ཐེར་ལ་ལར་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བཙན་འཛུལ་བྱེད་མཁན་ཚང་མར་གོ་བཞིན་པ་དང་། ལ་ལར་ངག་རྒྱུན་ཁྲོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཞིག་གི་མིང་ལ་གོ་བཞིན་ཡོད་ནའང་། སྐབས་འདིའི་ཆོན་རོང་ནི་（猃狁 ）ཞྰན་ཡོན་ནམ་（西戎）ཞིའུ་རོང་ཟེར་བའི་ནུབ་བྱང་ས་ཁུལ་དུ་ཕྱུགས་རིགས་འཚོ་སྐྱོང་ལ་བརྟེན་ནས་འཚོ་བ་རོལ་བཞིན་པའི་མིའི་ཚོགས་སྡེ་བཙན་པོ་ཞིག་ལ་གོ་བཞིན་ཡོད་ལ། མི་རིགས་དེས་ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་རབས་དེ་མཇུག་སྒྲིལ་བར་བྱས་རྗེས།ཀྲིག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བློན་པོ་དག་གིས་འཛིན་སྐྱོང་བྱས་པའི་（晋）ཅིན་དང་（郑）ཀྲིན（卫）བེ།（秦）ཆིན་ཟེར་བའི་རྒྱལ་ཕྲན་དག་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་ཆོན་རོང་ཟེར་བའི་མི་རིགས་དེ་རྒྱ་ནག་གི་ས་ཁུལ་ལས་ཕྱིར་འཕུད་གཏོང་ཐབས་བྱས་རྗེས། ཀྲིང་ཡྰིག་བང་རྒྱལ་བོའི་སྲས་ཆེ་བ་（宜臼）ཡེའུ་ཅུག་ཟེར་བ་རྒྱལ་བོར་བསྐོས་ནས་（周平王）ཀྲིག་ཕེན་བང་ཞེས་མཚན་གསོལ་ཞིང་། ད་ལྟའི་ཧུ་ནན་ལོ་ཡྰང་ཞེས་པར་གཞིས་སྤོར་བྱས་པ་ནས་བཟུང་ཀྲིག་ཤར་མའི་རྒྱལ་རབས་འགོ་ཚུགས་པའམ་ཀྲིག་ཤར་མའི་རྒྱལ་རབས་ལ་ཡང་ཁྲོན་ཆིག་དང་ཀྲན་གོ་ཞེས་སྟོད་སྨད་གཉིས་དབྱེ་བ་ལས་ཀྲིག་ཤར་མའི་སྟོད་ཀྱི་ཆའམ་ཁྲོན་ཆིག་གི་འགོ་ཚུགས་པ་རེད། ཡིན་ནའང་རྒྱལ་བུ་དེ་ནི་ནུས་མེད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཞིག་ཡིན་པས། རྒྱལ་སྲིད་བློན་པོ་དག་གི་ལག་ཏུ་ཤོར་ནས། རྒྱལ་བོའི་ཕོ་བྲང་དུ་རྒྱུ་ནོར་གྱིས་སྟོང་བ་མ་ཟད། རྒྱལ་བོས་བློན་པོ་དག་ལ་དངུལ་སྐྱི་གཡར་བྱས་རྗེས།བུ་ལོན་མ་འཕྲོད་པར་བློན་པོ་དག་མཐོང་ན་གཡོལ་གབ་བྱེད་དགོས་པའི་གནས་སུ་གྱུར་བ་དང་བསྟུན་ནས། བློན་ཆེན་དག་གིས་རྒྱལ་བོའི་མིང་གཡར་ནས་དབང་ཆ་འཕྲོག་རྩོད་བྱེད་པའི་འགོ་ཚུགས་པ་མ་ཟད། བློན་ཆེན་དག་གི་རིམ་པ་གཉིས་པ་ཆིན་ཏྰ་ཧྥུའུ་དག་གིས་ཀྱང་བློན་ཆེན་རྣམ་པ་དང་མཉམ་དུ་དབང་ཆ་འཕྲོག་རྩོད་བྱེད་ཅིང་། ཐ་ན་བློན་གྱི་རིམ་པ་དམའ་ཤས་ཧྲི་ཟེར་བས་ཀྱང་དབུས་དང་ས་གནས་ལ་དབྱེ་འབྱེད་མེད་པར་ཕོངས་དཀྲིག་བྱས་པའི་དབང་གིས་ཀྲིག་ཤར་མའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱང་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བའི་འགོ་ཚུགས།

        བློན་ཆེན་དག་གིས་རང་རང་གི་རྒྱལ་ཕྲན་དག་བཟུང་ནས་འཕྲོག་རྩོད་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ། སྐབས་དེའི་མཁས་གྲལ་དུ་རྩི་བའི་བློ་ཇུས་འདོན་མཁན་གྱི་མི་སྣ་གྲགས་ཅན་སྐོར་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པ་མ་ཟད། སྲིད་དབང་སྐྱོང་ཐབས་ཀྱི་ཞལ་ལྕེ་ལ། མཁས་པ་ལེའུ་ཁེའུ་ཡིས་བརྩམས་པའི་ལེའུ་ཁེའུ་པེན་ཧྥའམ། ལེའུ་ཁེའུ་ཞལ་ལྕེ་དང༌། མཁས་པ་བོའུ་ཆེའུ་ཡིས་བརྩམས་པའི་བོའུ་ཆེའུ་པེན་ཧྥའམ། བོའུ་ཆེའུ་ཞལ་ལྕེ། མཁས་པ་ཧྲང་ཡང་གིས་བརྩམས་པའི་ཧྲང་ཡྰང་པེན་ཧྥ་འམ་ཧྲང་ཡྰང་ཞལ་ལྕེ་བཅས་ནི། རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་པ་དག་གིས་རྩི་འཇོག་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ཅིང་། རྒྱ་ནག་གི་ཀྲིག་ཤར་མའི་རྒྱལ་རབས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད་ལུགས་བརྗོད་ཀྱིན་ཡོད་མོད། དོན་དུ་ལེའུ་ཁེའུ་ཞལ་ལྕེ་ཟེར་བ་དེ་ཞིང་ལསཙག་ཙིག་བྱེད་སྟངས་ཤིག་ཡིན་ལ། དེར་ཡང་རྒྱལ་བོའི་བཀའ་ཁྲོལ་དགོས་པས་ཁྱབ་གདལ་དུ་ཆེན་པོ་ཞིག་སོང་མེད་པར་སྙམ། ལྷག་པར་ཏུ་བོའུ་ཆེའུ་ཞལ་ལྕེ་ཟེར་བ་དེ་ནི། བོའུ་ཆེའུ་ཟེར་བའི་བྰེ་རྒྱལ་ཕྲན་གྱི་རྒྱལ་སྲས་ཤིག་ཡིན་པར་གྲགས་པའི་མི་དེས་རང་གི་རྒྱལ་ཕྲན་དུ་ཁོངས་མ་འཁྱོལ་བར་ཁྲུའུ་ཟེར་བའི་རྒྱལ་ཕྲན་དུ་ཡོང་ནས་བློན་པོ་ཁ་ཤས་མེད་པར་གཏོང་དགོས་པའི་བློ་འདོན་ཙམ་བྱས་ཡོད་ནའང་། རྗེས་སུ་བློན་པོ་དག་མཉམ་རུབ་ཀྱིས་ཁོ་རང་མདའ་གྲི་མདུང་གསུམ་གྱིས་གཙབ་པ་མ་ཟད། རྐང་ལག་བཞི་དང་མགོ་བོ་ཕྱོགས་ཕྱོགས་སུ་འཐེན་རྒྱོང་བྱས་ནས་གཅོད་འབྲེག་འབལ་གསུམ་བྱས་ཡོད་སྟབས། ཁོའི་ཞལ་ལྕེའམ་བློ་འདོན་དེ་ཁོའི་ཚེ་སྲོག་དང་མཉམ་དུ་རྨེག་མེད་དུ་བཏང་བ་ལས། སྐབས་དེའི་རྒྱལ་རབས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་གང་ཡང་ཐེབས་ཐུབ་མེད་པ་གསལ་བོ་རེད། ཡིན་ནའང་དེང་རབས་ཀྱི་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་པ་སྐོར་ཞིག་གིས་སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་མི་སྣ་ཞིག་ལ་དེང་རབས་ཀྱི་ཀླད་པ་སྤྲད་ནས་འཁོར་རྒྱུག་བྱེད་དུ་བཅུགས་ནས། མི་སྣ་དེས་དཔལ་འབྱོར་དང་དམག་དོན་སོགས་ཀྱི་རིན་ཐང་མཁྱེན་རྟོག་བྱུང་བར་བརྗོད་ཀྱིན་པ་ནི་ཁུངས་ལུང་མེད་པའི་འུར་བསྟོད་འབའ་ཞིག་ལས་མ་འདས་པར་སྙམ། ཡིན་ནའང་ཀྲིག་ཤར་མའི་སྨད་ཀྱི་ཆའམ་ཀྲན་གོ་ཡི་སྐབས་སུ་ཧྲང་ཡྰང་གིས་བཏོན་པའི་ཧྲང་ཡྰང་པེན་ཧྥའམ་ཧྲང་ཡྰང་ཞལ་ལྕེ་ཟེར་བ་དེར་སྐབས་དེའི་རྒྱལ་ཕྲན་ཆིན་ཟེར་བའི་རྒྱལ་བློན་དག་གིས་ངོས་ལེན་དང་མོས་མཐུན་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། གནའ་རབས་ཀྱི་དཔའ་བོའི་རིང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློ་དང་ཤིན་ཏུ་མཐུན་པ་སྟེ། ཁོ་རང་གིས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཤ་རུས་ཀྱི་བརྒྱུད་གཅིག་པ་ཁོ་ནས་དཔོན་གནས་ཀྱི་གོ་ས་འཛིན་པའི་ལམ་ལུགས་ལ་འགྱུར་བཅོས་ཅུང་ཙམ་བཏང་ནས། གལ་སྲིད་མི་སུ་ཞིག་གིས་གཡུལ་འགྱེད་པའི་སྐབས་སུ་དགྲ་བོ་ཅི་ཙམ་བསད་པའི་མང་ཉུང་གིས་གོ་གནས་དང་རྒྱུ་ནོར། གླ་གཡོག་སྤྲོད་རྒྱུའི་ལམ་ལུགས་སམ་ཞལ་ལྕེ་ཞིག་གསར་གཏོད་བྱས་ཡོད་སྟབས། སྐབས་དེའི་ཆིན་རྒྱལ་ཕྲན་ནི་རྒྱལ་ཕྲན་དག་གི་ནང་ནས་སྟོབས་ཤུགས་ཆུང་ཤས་དེ་ཡིན་ནའང་ཞལ་ལྕེ་དེ་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་མཉམ་དུ། རྒྱལ་ཕྲན་གཞན་གྱི་དམག་འཐབ་ལ་མཁས་པའི་ཇུས་འདོན་པ་དག་ལ་རྒྱུ་ནོར་མང་བོ་སྤྲད་དེ་ཚུར་འགུག་ཐབས་བྱས་ཏེ། རིམ་བཞིན་ཆིན་རྒྱལ་ཕྲན་གྱི་དམག་འཐབ་ཀྱི་ནུས་པ་ཇེ་ཆེར་སོང་ནས།མཇུག་མཐར་ཅིན་དང་ཀྲིན། བེ་སོགས་རྒྱལ་ཕྲན་དྲུག་པོར་དབང་སྒྱུར་བྱས་ཏེ། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་ཉིས་བརྒྱ་དང་ཉེར་གཅིག་པར་ལོ་ངོ་བརྒྱད་བརྒྱའི་རིང་དུ་རྒྱ་ནག་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱས་པའི་ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་མགོ་རྟིང་བསློགས་ནས་ཆིན་རྒྱལ་རབས་ཟེར་བ་དེ་འགོ་ཚུགས་པ་རེད།

གཉིས་པ།  སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས།

   ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་དང་དུས་མཉམ་གྱི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལ་ཁ་ཚོན་བཅད་ནས་གཏན་ལ་ཕབས་པའི་རྒྱལ་རབས་ཤིག་དཀའ་ནའང་། ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་ལ་ཤར་ནུབ་གཉིས་ཡོད་པ་ལས་ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་རབས་འགོ་ཚུགས་པའི་ལོ་ཚིགས་ལ་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་མང་བོ་ཞིག་ཡོད་ནའང་། གོང་དུ་བརྗོད་པ་ལྟར་ཧྲང་རྒྱལ་རབས་དེ་ཕལ་ཆེར་སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་ཆིག་སྟོང་བརྒྱ་མེད་བཞི་བཅུ་ཞེ་དྲུག་གི་ཟླ་དང་པོའི་ཚེས་ཉི་ཤུའི་ཉིན།（1057བཞེད་ཚུལ་ཡང་འདུག）ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་（武王）ཀྲིག་བོའུ་ཝང་རྒྱལ་བོས་ཧྲང་རྒྱལ་རབས་དེ་ཕམ་པར་བྱས་པ་ལྟར་ན། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་ཆིག་སྟོང་བཞི་བརྒྱ་ཞེ་དྲུག་པར་རྒྱ་ནག་གི་ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་རབས་དེ་འགོ་ཚུགས་ཡོད་འདུག་ལ། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་ཉིས་བརྒྱ་དང་ཉེར་གཅིག་པར་ལོ་ངོ་བརྒྱད་བརྒྱའི་རིང་དུ་རྒྱ་ནག་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱས་པའི་ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་མགོ་རྟིང་བསློགས་ནས་ཆིན་རྒྱལ་རབས་ཟེར་བ་དེ་འགོ་ཚུགས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དེ་ལྟར་ན་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་དག་གིས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མའི་དུས་སྐབས་དེ་ནི་སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་ཆིག་སྟོང་བརྒྱ་ནས་སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་སུམ་བརྒྱ་དྲུག་ཅུ་ཙམ་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་པ་དེ་གཞིར་བཟུང་ན། རྒྱ་ནག་གི་ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་དང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མའི་རྒྱལ་རབས་ནས་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྟོད་ཙམ་དང་དུས་མཉམ་དུ་འཁེལ་གྱིན་ཡོད། སྐབས་དེར་བོད་ཀྱི་ཞང་ཞུང་སྲིད་པའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དབང་ཤུགས་ཉམས་ནས་ཡུལ་ལུང་རེ་ན་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མ་བཅུ་གཉིས་དང་དེའི་ནང་གསེས་སུ་གྱུར་བའི་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མ་བཞི་བཅུར་གྱེས་པ་སྟེ། ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་ལས།1མཆིམས་ཡུལ་གྲུ་ཤུལ་ན། མཆིམས་རྗེ་ནི་གུ་ཡོད། བློན་པོ་སྣང་དང་དེང༌། 2ཞང་ཞུང་ཡུལ་ན། རྒྱལ་པོ་ལེགས་སྙ་ཤུར། རྨ་དང་ར་སངས་བློན། 3མྱང་རོ་ཕྱོང་དཀར་ན། གཙང་རྗེ་ཐོང་དཀར། བློན་པོ་གནང༌། 4གནུབས་ཡུལ་གླིང་དགུ་ན། སྣུབས་རྗེ་དམིགས་པ། བློན་པོ་རྨེ་དང་འབྲོ།  5ཉང་རོ་ཤམ་པོར།  ལོ་རྔམ་རྗེ་འབྲོམ།  བློན་པོ་ཤེ་སུང་གཉིས།  6ཀྱི་རི་ལྗོན་སྔོན་ན། རྗེ་རྨད་པོ། བློན་པོ་ངམ་དང་འབྲོ། 7ངམ་ཤོད་ཁྲ་སྣར། ཟིངས་རྗེ་ཁྲི་འཕྲང་གསུམ། བློན་མགར་དང་གཉན། 8འོལ་ཕུ་སྤང་མཁར་དུ། ཟིང་རྗེ་ཐོན་ཕྲེང༌།བློན་པོ་རྔོག་དང་སྦས། 9སྲིབས་ཡུལ་གྱི་རལ་གོང་དུ། བྲང་རྗེ་གོང་ནམ། བློན་པོ་སྤྲད་དང་ཞུགས། 10ཀོང་ཡུལ་བྲེ་སྣར། ཀོང་རྗེ་དཀར་པོ། ཏུག་དང་མཁར་པ་བློན་པོ། 11ཉང་ཡུལ་རྣམ་གསུམ་ན། ཉང་བཙུན་གླང་རྒྱལ། བློན་པོ་ཕུག་དང་ངོ་རྗེ། 12དྭགས་ཡུལ་གྲུ་བཞི་ན། དྭགས་རྗེ་མང་པོ་རྒྱལ། བློན་པོ་རླངས་སྐམ་གཉིས་བཅས་ཡུལ་གང་དུ་རྒྱལ་པོ་གང་ལ་བློན་པོ་གང་ཡོད་གསལ་པོར་བཀོད་ཡོད་པ་འདི་དག་རེད། དེ་དག་གི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་ཚོ་པ་མང་པོ་ཞིག་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་སྡེ་ཤོག་ཏུ་གྱེས་ནས་མཐར་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མ་བཞི་བཅུ་ཟེར་བ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་ཀྱང༌། དེ་དག་རེ་རེ་བཞིན་བྲིས་པ་ཞིག་ལག་སོན་འབྱུང་དཀའ་ནའང་། རྒྱལ་ཕྲན་སྐོར་ཞིག་གི་རྒྱལ་བློན་གྱི་མིང་ཐོ་ཏུང་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་ཡིག་ཆ་རུ་བཀོད་ཡོད་པ་སྟེ། རྒྱལ་ཕྲན་ཡུལ་ཡུལ་ན། མཁར་བུ་རེ་རེ་ན་གནསྟེ། རྒྱལ་ཕྲན་བགྱིད་པ་དང༌། རྒྱལ་ཕྲན་གྱི་བློན་པོ་བགྱིད་པའི་རབས་ལས 1ཞང་ཞུང་ངར་པའི་རྗེ་བོ་ལིག་སྙ་ཤུར། བློན་པོ་ཁྱུང་པོ་ར་སངས་རྗེ་དང༌། སྟོང་ལོམ་ཙེ་གཉིས། ད་ལྟའི་མངའ་རིས་ས་ཁུལ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ 2མྱང་རོའི་ཕྱེད་ཀར་ན། རྗེ་རྩང་རྗེའི་ཐོད་ཀར། བློན་པོ་སུ་རུ་དང་གནང་གཉིས། ས་ཁུལ་དེ་ད་ལྟའི་རྒྱལ་རྩེ་རྫོང་གི་ར་སོག་ཞང་གི་བྱེ་དཀར་གྲོང་ཚོའི་ཡུལ་དེར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ 3ཡུལ་གནུབས་ཀྱི་གླིང་དགུ་ན། རྗེ་གནུབས་རྗེའི་སྲིད་པ། བློན་པོ་རྨེ་དང་གྲོ་གཉིས། དལྟའི་རིན་སྤུངས་རྫོང་གི་ས་ཁུལ་དུ་གོ་བཞིན་ཡོད་ 4ཡུལ་མྱང་པོའི་ཤམས་པོ་ན། རྗེ་ལོ་ངམ་གྱི་བྲོམ་ཚ། བློན་པོ་མྱ་དང་བྲེ་གཉིས། ད་ལྟའི་གཙང་རྒྱལ་རྩེ་རྫོང་གི་ས་ཁུལ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་5ཡུལ་ཀྱི་རོའི་ལྗང་སྔོན་ན། རྗེ་ཀྱི་རྗེའི་མང་པོ།བློན་པོ་ཤེ་དང་སུག་གཉིས། ལྷ་སའི་སྐྱིད་ཆུའི་གཞུང་རྒྱུད་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། 6ཡུལ་ངས་པོའི་ཁྲ་གསུམ་ན། རྗེ་དགུག་གྲིའི་ཟིང་པོ་རྗེ། བློན་པོ་མགར་དང་གཉན་གཉིས། ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ལྷུན་གྲུབ་རྫོང་ཡུལ་སྔ་ཞང་གི་ས་ཁུལ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། 7ཡུལ་དབྱེ་རོ་ཡུལ་བཞི་ན། རྗེ་དབྱེ་རྗེའི་མཁར་པ། བློན་པོ་དབོ་དང་རྡུག་གཉིས། ལྷ་ཁ་དབྱེའམ། ཨེའི་ས་ཁུལ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། 8ཡུལ་འོ་ཡུལ་གྱི་སྤང་ཀར་ན། རྗེ་འོ་རྗེའི་ཟིན་བྲང་ཚ། བློན་པོ་རྔོ་དང་དབའས་གཉིས། གཞི་རྩེ་ས་ཁུལ་གྱི་རྣམ་གླིང་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་འུ་ཡུག་ཞེས་པའི་ས་ཁུལ་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། 9ཡུལ་རྔོག་ཡུལ་གྱི་གྲུ་བཞི་ན། རྗེ་རྔོག་རྗེའི་ལ་བྲང༌། བློན་པོ་སས་པ་དང་མྱང་ནད་གཉིས། 10ཡུལ་ཀླུམ་རོའི་ཡ་སུམ་ན། རྗེ་ནམ་པའི་བུ་གསེང་ཏི། བློན་པོ་མྱང་དང་སྦྲང་གཉིས། ལྷ་སའི་སྐྱིད་ཆུ་འདུས་མཚམས་ཀྱི་བྱང་རྒྱུད་ཁུལ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད11ཡུལ་སྲིབས་ཡུལ་གྱི་རལ་མོ་གོང་ན། རྗེ་དྲང་རྗེའི་རྣོལ་ནམ། བློན་པོ་ཞུགས་ཚམས་དང་དབྲད་གཉིས། ལྷ་སའི་སྲིབ་ཡུལ་ལམ་གྲིབ་ཀྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཁུལ་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། 12ཡུལ་རྐོང་ལ་བྲེ་སྣར་ན། རྗེ་རྐོང་རྗེའི་ཀར་པོ། བློན་པོ་མཁར་པ་དང་ཕ་དྲུག་གཉིས། ཉིང་ཁྲི་རྫོང་སྨད་རི་ཞང་གི་མངའ་ཁོངས་སུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། 13ཡུལ་མྱང་ཡུལ་གྱི་རྟ་གསུམ་ན། རྗེ་མྱང་ཙུང་སླང་རྒྱལ། བློན་པོ་འོ་རུ་དང་སྦྲགས་གཉིས། རྐོང་སྟོད་ཉང་པོའི་རྒྱུད་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད། 14ཡུལ་དྭགས་ཀྱི་གྲུ་བཞི་ན། རྗེ་དྭགས་རྒྱལ་གྱི་སྤྲོག་ཟིན། བློན་པོ་ཕོ་གུ་དང་པོག་རོལ་གཉིས། དྭགས་པོའི་ས་ཁུལ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད། 15ཡུལ་མཆིམས་ཡུལ་གྱི་དགུའ་ཡུལ་ནའ།རྗེ་མཆིམས་རྗེའི་ནེ། བློན་པོ་དང་དང་དིང་དི་གཉིས། ས་ཁུལ་འདི་ནི་དྭགས་རྐོང་གི་མཚམས་སུ་ཡོད་པའི་མཆིམས་རྒྱལ་བོའི་ས་ཁུལ་ད་ལྟ་སྣང་རྫོང་ཟེར་བ་དེར་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད། 16ཡུལ་སུམ་ཡུལ་གྱི་ཡ་སུམ་ནའ། རྗེ་འབས་ལྗི་མང་རུ་ཏི། བློན་པོ་རླང་དང་ཀམ་གཉིས། ནག་ཆུའི་ཤར་དང་ཆབ་མདོའི་བར་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད། 17ཡུལ་འབྲོག་མོ་སྣམ་གསུམ་ནའ། རྗེ་སེ་རི་ཁྲི། བློན་པོ་སྐྱང་རེ་གནག བོད་ཀྱི་ཡར་འབྲོག་ས་ཁུལ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ལ། ད་དུང་ཡིག་ཐོག་ཏུ་མ་ཟིན་པའི་རྒྱལ་ཕྲན་མང་བོ་ཞིག་བཅས་ཀྱིས་བོད་དབུས་གཙང་ཁུལ་དང་ཞང་ཞུང་། སུམ་པའི་ཡུལ། དྲུ་གུའི་ཡུལ་སོགས་ཚུད་ཡོད་པ་མ་ཟད། ད་ལྟའི་རྒྱ་གར་དང་རྒྱ་ནག་གི་ཡུལ་གྲུ་མང་བོ་ཞིག་ཡང་བཟུང་ཡོད། རྒྱལ་ཕྲན་འདི་དག་ནམ་རྒྱུན་འཐབ་འཁྲུག་གི་ལས་ལ་ཞུགས་ཀྱིན་ཡོད་པ་སྟེ། ལྷོ་བྲག་ཆོས་འབྱུང་ལས། རྒྱལ་ཕྲན་དེ་རྣམས་འཐབ་རྩོད་གསོད་གཅོད་དགའ། །ལེགས་ཉེས་མི་བརྩི་བཀྱོན་འབེབས་བཙོན་རར་འཛུད། ཅེས་འཁོད་པ་ལྟར། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་འདི་དག་གིས་ཕན་ཚུན་འཁྲུག་རྩོད་དང་གསོད་གཅོད་མང་བོ་ཞིག་བྱས་མཐར། ཞང་ཞུང་སྲིད་པའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྟོབས་ཉམས་ནས་རང་རང་སར་རྒྱལ་ཕྲན་རེ་བཟུང་ནས་བསྡད་ཡོད་པའི་སྐབས་སུ། སྤུ་རྒྱལ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོས་རྒྱལ་ཕྲན་དེ་དག་དམག་འཐབ་ཀྱིས་ཕམ་པར་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་སྟེ། ཏུང་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས། རྒྱལ་པོ་བཙན་བ་དང་། བློན་པོ་འཛངས་པ་དཀུའ་བོ་ཆེ་རྣམས་ཀྱིས་གཆིག་གཆིག་བརླག་སྟེ། འབངས་སུ་བཀུག་ན། མཐའ་མ་འོ་ལྡེ་སྤུ་རྒྱལ་གྱི་དབུ་རྨོག་མ་ཐུབ་སྟེ།ཞེས་དང་ཡང་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པར་བརྩམས་པའི་མཁས་པ་ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་ལས། སྤུ་བོའི་ཡུལ་ནས། སྤུའི་མི་མོ་མོ་བཙུན་བྱ་བའི་རུམ་ནས་ཐེ་རང་སྤུན་དགུ་སྐྱེས་པའི་ཆུང་དག་ཐེ་རང་མང་སྙ་ཨུ་བེ་ར་བྱ་བ། ཤིན་ཏུ་གདུག་རྩུབ་དང་ནུས་མཐུ་ཆེ་བ་གཅིག་བྱུང་བས། སོགས་ལས་ཤེས་ཐུབ་པ་ནི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ནི། བན་བོན་གྱི་གྲུབ་མཐའི་ཕྱོགས་རུས་ཀྱིདབང་གིས་ལོ་རྒྱུས་ལ་སླད་བསྲེས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་གཞན་ཞིག་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་མིན་པར། བོད་རང་གི་ས་ནས་འཁྲུངས་ཤིང་། གདུག་རྩུབ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་དཔའ་རྒོད་ཡ་མེད་ཅིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་དག་རང་གི་དཔའ་རྩལ་དང་དམག་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་དབང་དུ་བསྡུས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་བོ་རེད། རྒྱལ་བོ་འདིའི་འཁྲུངས་ལོ་ལ་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་མང་བོ་ཞིག་ཡོད་པ་སྟེ། བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མ་དང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་ལས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་117ཤིང་བྱི་ལོར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བྱོན་ཞེས་བཤད། དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་དུ་སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་127ཤིང་སྟག་ལོ་འདིར་ཕུག་ལུགས་ལྟར་ན་བོད་རྒྱལ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་བྱོན་པར་བཞེད། རྒྱལ་རབས་འགའ་ཞིག་ཏུ་སྤུ་དེ་གུང་རྒྱལ་འཁྲུངས་ཟེར་ཞེས་དང་། འགྲོ་མགོན་འཕགས་པའི་གསུངས་པའི་ཤེས་བྱ་རབ་གསལ་ལས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་134མེ་ལུག་ལོ་འདིར་བོད་རྒྱལ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་བྱོན་ཞེས་གསུངས།གཞན་ས་ཆེན་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད་པའི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་200ལྕགས་གླང་ལོ་འདིར་བོད་རྒྱལ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་བྱོན་ཞེས་དང་། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་མཛད་པའི་གཏམ་རྒྱུད་གསེར་གྱི་ཐང་མ་ལས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་237ཤིང་བྱི་ལོ་འདིར་རྒྱལ་བོ་མྱ་ངན་མེད་གཤེགས་ཞེས་དང་དེབ་དཀར་དང་འཇམ་དབྱངས་བཞད་པའི་བསྟན་རྕིས་ལས། ལོ་འདིར་བོད་རྒྱལ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་བྱོན་ཞེས་དང་། མཁས་དབང་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ལགས་ཀྱིས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་313ས་སྤྲེལ་ལོ་འདིར་བོད་རྒྱལ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་བྱོན་ཞེས་ས་སྐྱའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་རྙིང་ཞིག་ཏུ་གསལ་ཞེས་གསུངས་ཡོད་པ་སོགས། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་འཁྲུངས་ལོ་ལ་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་མང་བོ་ཞིག་ལ། སྐབས་འདིར་སུམ་པ་མཁན་པོ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར་གྱིས་མཛད་པའི་རྩིས་གཞུང་བུ་ཡིག་དང་ཆོས་འབྱུང་གཉིས་ལས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་417ཤིང་བྱི་ལོར་འདིར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་བྱུང་བའི་བཞེད་ཚུལ་འདིར་གཞི་བཅོལ་ཡོད། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་མཁས་དབང་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ལགས་ཀྱིས་ཀྱང་ལོ་ཚིགས་འདིར་དཔྱད་གཞི་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བར་བཞེད་ཡོད་པ་དང་གཅིག གཡས་རུ་སྟག་ཚང་པས་མཛད་པའི་རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་མཁས་པ་དགའ་བྱེད་ལས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་439ཆུ་ཁྱི་ལོར་འདིར་བོད་རྒྱལ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་བྱོན་ཞེས་གསུངས་པའི་ལོ་ཚིགས་དང་ཕལ་ཆེར་འདྲ་བོ་ཡོད་པ་དང་གཉིས། དེང་རབས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་པ་ཐུབ་བསྟན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྤྱི་དོན་པད་མ་ར་ཀའི་ལྡེ་མིག་ལས། བསྟན་རྩིས་ཀུན་བཏུས་སུ་བཀོད་པའི་སུམ་པའི་ལུགས་ནི་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་417པའི་ཤིང་བྱི་དེ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་འཁྲུངས་ལོ་ཡིན་ལ། དེ་ནས་སྤྱི་ལོ་629པའི་ས་གླང་སྟེ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་འདས་ལོའི་བར་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་གཅིག་དང་ཞེ་དྲུག་ཟིན་ཡོད་པ་དེ་ཆ་སྙོམས་བྱས་ན་རྒྱལ་རབས་རེ་ལ་ལོ་གྲངས་སོ་གཉིས་རེ་ཐོབ་འདུག་པས་འདི་ཡང་དོན་ལ་གནས་པ་ཞིག་རེད། ཅེས་གསུངས་ཡོད་པ་དང་གསུམ་བཅས་གཙོ་བོར་བཟུང་ནས། གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཀྲིག་ཤར་མའི་རྒྱལ་རབས་ཉམས་ལ་ཉེ་བའི་སྔོན་ནམ། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་བཞི་བརྒྱ་དང་བཅུ་བདུན་པ་འདིར་འཁྲུངས་པ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད།

       བོད་རྒྱལ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ནི་གྲུབ་མཐའི་དགོས་དབང་གིས་མི་རིགས་གཞན་དང་ས་གནས་གཞན་ཞིག་ནས་འཁྲུངས་བའི་འཆལ་གཏམ་མང་བོ་བཤད་དེ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣལ་མར་སླད་བསྲེས་ཡོད་ནའང་། ད་ལྟའི་དུས་འདིར་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་དག་གི་རྣམ་དཔྱོད་ཀྱི་རྩལ་ལས་བཤད་སྟངས་དེའི་གཟུ་ལུམ་རྡོལ་བར་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཐོག་མ་ནི་བོད་རང་ས་ནས་སྐྱེས་ཤིང་རང་ཡུལ་ནས་མཚར་ལོངས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་སྟེ། ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་གདུང་ཁུངས་མི་འདྲ་བ་ཁག་གསུམ་བྱུང་བ་རུ་འདི་ལྟར་བཀོད་ཡོད་པ་སྟེ། ཡུལ་དང་མཁར་དུ་བཅས་པ་སོ་སོ་ཡུལ་བདེ་བཞི་ལས། སྤུ་རྒྱལ་བོན་གི་བཙན་པོ་ལྡེའུ་རྒྱལ་པོ་ཐོད་རྒྱལ་བྱུང་སྟེ། ལ་ལའྀ་མཆྀད་ནས་ནྀ་རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་གཉིས་ལ་གཏོགས་ཤེས་ཀྱང་མཆྀ། མྱྀ་གཏོག་ཤེས་ཀྱང་མཆྀ།བཙན་པོའྀ་གདུང་རབ་ཀྱྀ་ཁུངས་སྨོས་པའ།གནམ་དགུང་གྀ་སྟེང་ན།ལྷ་ཀུ་（སྐུ）སྤྱྀ་སེར་བཞྀས་བརྒྱྀ་བའ། མ་སངས་ཐམ་ཅད་གྀ་བདག་པོ། སྲིད་པ་ཀུན་ལ་མངའ་མཛད་པའ། ཕྱྭ་འྀ་གཡང་ཕྱྭ་ལགས་ཤེས་ཀྱང་མཆྀ།རྣམ་གཉྀས་སུ་ནྀ་གདོལ་པར་ཤ་ཟའྀ་རྀགས། རྒྱལ་པོ་གདོང་དམར་གྱྀ་རྀགས། གངས་རྀ་བྱུན་ཀོར་གྱྀ་ནྀ་བདག་པོ། གནོད་སྤྱིན་ཛ་ཞེས་བགྱྀ་བའྀ་རྀགས་ལགས་ཤེས་ཀྱང་མཆྀ། རྣམ་གསུམ་དུ་ནྀགནམ་རིམ་པ་གསུམ་གྱྀ་སྟེང་ན། ཁྲྀ་བར་ལ་བདུན་ཚྀག་ཤེས་བགྱྀ།གནམ་གྀ་ལྷ་ལས། ས་ག་དོག་དྲུག་དུ། འགྲེང་འགོ་ནག་གྀ་རྗེ་མྱེད་གྀ་རྗེ། དུད་རྔོག་ཆག་བླ་མྱེད་ཀྱི་བླར། བློན་པོ་ལྷོ་རྔེགས། བོན་པོ་མཚེ་གཅོ། ཕྱག་ཚང་ཤ་སྤུག མྱྀ་རྗེ་ལྷ་དང་བདུད། དུ་བརྒྱྀས་ནས། ཡུལ་བོད་ཀ་གཡག་དྲུག་དུ་བྱོན་ཞེས་མཆྀ། གང་ལགས་ཀྱང་མྱྀ་མངོན་། གདུང་སྤུ་བོད་དང་སྤུ་རྒྱལ་དུ་གསོལ། ཞེས་པ་འདི་ནི་གནའ་དུས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ཆ་དང་བདེན་དོན་གྱི་རང་བཞིན་ལྡན་ལ། བསྲེས་ལྷད་མ་ཤོར་བའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྙིང་ཤས་ཀྱི་གྲས་ཡིན་པར་གདོན་མི་ཟ། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་མིང་བརྡའི་ཆ་ནས་བོད་ཀྱི་མངའ་མཛད་དག་གི་རིགས་རུས་དག་སོར་འཇོག་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། དཔྱད་བརྗོད་པ་མང་བོ་ཞིག་གིས་གོང་གི་གཉའ་ཁྲིའི་གདུང་ཁུངས་མི་མཐུན་པ་གསུམ་བྱུང་བ་དང་། ཡང་མཁས་པ་ལྡེའུ་སོགས་ལས་བྱུང་བའི་གཉའ་ཁྲིའི་གདུང་ཁུངས་ལ་གསང་བ་དང་བསྒྲགས་པ། ཡང་གསང་ངམ་གསང་བའི་ནང་གི་གསང་བ་ནི་ཐེ་རང་གི་རིགས་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་པ་ཡིན་པར་བཤད་པ་ནི་ནང་འགལ་དུ་མཐོང་གིན་ཡོད་ནའང་། ཕྲན་གྱི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན་གནོད་སྦྱིན་གྱི་རིགས་ནི་བོད་ཀྱི་མངའ་མཛད་ཐོག་མའི་མིའི་ཚོགས་སྡེ་དེར་གོ་དགོས་པ་ལས། བན་བོན་གྱི་མི་མ་ཡིན་གྱི་འགྲེལ་སྟངས་མིན་པར། ཡིག་ཚང་དག་ཏུ་གནོད་སྦྱིན་བཙན་ཞེས་བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་མིའི་རིགས་རུས་སམ་ཚོགས་སྡེ་ཡི་འབོད་སྟངས་ཤིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། བཙན་དང་གཉན། ཀྲོག་ཀྲོག་འདྲེ་དང་དམར་འཇམ་ལྷ།མ་སངས་སམ་ཐེ་རང་། བདུད་དང་སྲིན་པོ་སོགས་ནི་བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་རུས་ཚན་སྔ་ཤོས་དག་གི་མིང་ཡིན་པ་ལས། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ལྷ་འདྲེ་ཡི་འགྲེལ་སྟངས་ལྟར་མིན་པར། མ་བྲག་སྲིན་མོ་ཞེས་བོད་ནི་བདུད་སྲིན་གྱི་རིགས་ཡིན་པ་ཡོངས་གྲགས་ཀྱིས་ཁས་ལེན་བཞིན་དུ། ལྟ་གྲུབ་གཞན་ཞིག་གིས་ལོག་འགྲེལ་བྱེད་དགོས་དོན་མེད་པར་སྙམ་ལ། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ནི་ཐེ་རང་མང་སྙ་ཨུ་བེ་ར་ལས་ཆད་ཅེས་པའི་ཨུ་བེ་ར་ནི་གནོད་སྦྱིན་གཞན་གྱིས་མི་ཐུབ་པ་ཞེས་པའི་སྒྲ་ཅུང་ཙམ་འགྱུར་བར་སྙམ་པས། གནོད་སྦྱིན་གྱི་རིགས་ཡིན་པ་དང་གནོད་སྦྱིན་གྱི་རིགས་ལས་ཐེ་རང་ངམ་མ་སངས་ཀྱི་རིགས་རུས་ཀྱི་ཚོགས་སྡེ་ལ་གཏོགས་མ་པ་མ་ཟད། དེ་དག་གི་རྒྱལ་བོ་རུ་གྱུར་བས་མ་སངས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་བདག་པོ་ཞེས་འབོད་ཀྱིན་པ་དག་ནི་དོན་གྱིས་བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་རིགས་རུས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པས། དོན་གཅིག་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ཡིན་པར་སྙམ། བོད་ཀྱི་རུས་ཆེན་བཞི་དང་དྲུག་གི་འགྲེལ་སྟངས་དེ་ཡང་བོད་ཀྱི་རུས་ཚན་འདི་དག་གི་མན་ལ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་པར་སྙམ་མོད།བརྗོད་དོན་དང་གྱེས་པར་དོགས་ནས་གནས་སྐབས་བསྐྱུང་བར་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།

         དེ་ལྟར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ནི་བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་རིགས་རུས་གནོད་སྦྱིན་དང་། མ་སངས་སམ་ཐེ་རང་གི་རིགས་རུས་སུ་བོད་རང་གི་ས་སྟེང་དུ་འཁྲུངས་ཏེ། ཏུང་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོར་གྱུར་ཚུལ་བཀོད་དོན། ལྷ་རི་གྱང་ཏོར་གཤེགས་ན། རི་རབ་ལྷུན་པོ་ཡང་དགུའ་དུད་དུད། ཤིང་སྡོང་བོ་ཡང་བང་ཐང་ཐང་། ཆབ་ལི་མ་ཡང་དངོ་སུལ་སུལ། གོར་ཕ་བོང་ལ་སྩོགས་པ་ཡང་མཉེད་ཁྲུང་ཁྲུང་གིས་ཕྱག་འཚལ་ལོ་ཞེས། བཙན་པོ་ཕེབས་ཡུལ་ཁག་ཏུ་རི་རབ་ལྷུན་པོ་དང་རྫ་ཆུ་སྔོན་མོ། ཤིང་སྡོང་སོགས་ཀྱིས་གུས་འདུད་ཞུ་བ་མ་ཟད། སྲ་མཁྲེགས་ཅན་གྱི་རྡོ་ཕ་བོང་དག་ཡང་སྙི་མོར་གྱུར་ནས་ཕྱག་འཚལ་ཚུལ་བཀོད་པ་འདི་ལས། བོད་རྒྱལ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ཡིས། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་དག་རང་གི་རྣམ་དཔྱོད་དང་དམག་ཤུགས་ཀྱིས་དབང་དུ་བསྡུས་ཏེ། བཙན་གཉོམ་ཀུན་གྱིས་གུས་བཀུར་བྱེད་དགོས་པའི་རྒྱལ་བོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་བ་དེ་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད།

   མདོར་ན། སྐབས་འདིར་སུམ་པ་མཁན་པོ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར་གྱིས་མཛད་པའི་རྩིས་གཞུང་བུ་ཡིག་དང་ཆོས་འབྱུང་གཉིས་ལས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ 417 ཤིང་བྱི་ལོར་འདིར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་བྱུང་བར་གསུངས་པ་དེ་ཚད་ལྡན་དུ་བཟུང་ན། རྒྱ་ནག་གི་ཀྲིག་ནུབ་མའི་རྒྱལ་རབས་འགོ་ཚུགས་པའི་སྐབས་ནས་ཀྲིག་ཤར་མའི་རྒྱལ་རབས་མཇུག་རྫོགས་ལ་ཉེ་བའི་བར་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མ་བཅུ་གཉིས་དང་ནང་གསེས་བཞི་བཅུ་བཅས་ཀྱི་དུས་རབས་དང་མཉམ་གྱིན་ཡོད་ལ། རྒྱ་ནག་གི་ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་མཇུག་རྫོགས་ལ་ཉེ་བའི་སྐབས་སུ། བོད་སྤྱི་ལ་དབང་བའི་རྒྱལ་བོ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་མང་བོ་དབང་འོག་ཏུ་བཅུགས་ནས། བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་འགོ་ཚུགས་པའི་དུས་རབས་དང་ཕལ་ཆེར་དུས་མཉམ་དུ་གྱུར་བ་ཞིག་ཡིན་འདུག་སྙམ།།

རྩོམ་ཡིག་གི་བདག་དབང་ངེད་དྲ་ཚིགས་ལ་ཡོད་པས་གང་བྱུང་འཁྱེར་མི་ཆོག