འོད་དཀར་དྲ་ཚིགས།

འབྲུག་ཡུལ་གྱི་གཞུང་འབྲེལ་སྐད་ཡིག  

  འབྲུག་ཡུལ་ནི་སྐད་རིགས་སྣ་ཚོགས་ཡོད་པའི་ཡུལ་ལུང་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དུས་ད་ལྟའང་འབྲུག་ཡུལ་བྱིངས་ལ་སྐད་རིགས་སམ་སྐད་ལུགས་མི་འདྲ་བ་བཅོ་བརྒྱད་ཙམ་ཡོད།  འོན་ཏེ། གཞུང་འབྲེལ་གྱི་སྐད་ཡིག་ནི་རྫོང་ཁ་(བོད་ཡིག)ཞེས་པ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་འཇིག་རྟེན་རྙིང་བའི་དུས་སུ་འབྲུག་དབུས་གཞུང་ངམ་རྒྱལ་སའི་མི་དམངས་ཀྱིས་སྤྱོད་པའི་སྐད་ཡིག་ཅིག་ཡིན་པ་དང་། ཕྱིས་སུ་རིམ་གྱིས་གཞུང་འབྲེལ་སྐད་ཡིག་ཏུ་གྱུར།
རྫོང་ཁའི་ཡི་གེ་ནི་དཔེར་ན། འགྲོ་བ་མི་རིགས་ག་ར་དབང་ཆ་འདྲ་མཏམ་འབད་སྒྱེཝ་ལས་ག་ར་གིས་གཅིག་གིས་གཅིག་ལུ་སྤུན་ཆའི་དམ་ཚིག་བསྟན་དགོ། ཞེས་པ་དེའི་དོན་བོད་སྐད་དུ། གནམ་འོག་གི་སྐྱེ་བོ་ཡོད་ཚད་ལ་སྐྱེ་དུས་ནས་རང་དབང་དང་ཐོབ་ཐང་དང་ཆེ་མཐོང་སོགས་འདྲ་མཉམ་དུ་ཡོད་ལ། དེ་དག་ནི་གནས་ལུགས་དང་ཤེས་བཞིན་གྱིས་སྤྲད་པས། སྐྱེ་བོ་ཀུན་གྱིས་ཕན་ཚུན་ལ་སྤུན་མཆེད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་འཛིན་དགོས། (འགྱུར་འདི་ནི་དབྱིན་ཡིག་གི་ནང་དོན་གཞིར་བཞག་སྟེ་བསྒྱུར་པ་ཡིན།)

  འབྲུག་པའི་བོད་ཡིག་ཀློག་སྟངས།

(སྒྲ་ཕབ་འདིའི་ཀློག་བྱ། ཀ་ཁ་ག་ང་། ཅ་ཆ་ཇ་ཉ། ཏ་ཐ་ད་ན། པ་ཕ་བ་མ། ཙ་ཚ་ཛ་ཝ། ཞ་ཟ་འ་ཡ། ར་ལ་ཤ་ས། ཧ་ཨ། ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ། རྐ་རྒ་རྔ་རྗ་རྙ་རྟ་རྡ་རྣ་རྦ་རྨ་རྩ་རྫ། ལྐ་ལྒ་ལྔ་ལྕ་ལྗ་ལྟ་ལྡ་ལྤ་ལྦ་ལྷ། སྐ་སྒ་སྔ་སྙ་སྟ་སྡ་སྣ་སྤ་སྦ་སྨ་སྩ། ཀྱ་ཁྱ་གྱ་པྱ་ཕྱ་བྱ་མྱ། ཀྲ་ཁྲ་གྲ་ཏྲ་ཐྲ་དྲ་པྲ་ཕྲ་བྲ་མྲ་སྲ་ཧྲ། ཀླ་གླ་བླ་ཟླ་རླ་སླ། རྐྱ་རྒྱ་རྨྱ། སྐྱ་སྒྱ་སྤྱ་སྦྱ་སྨྱ། སྐྲ་སྒྲ་སྤྲ་སྦྲ་སྨྲ། ཀག་ཀང་ཀད་ཀན་ཀབ་ཀམ་ཀའ་ཀར་ཀལ་ཀས་ལགས། གཅོད་གཉིས་གཏིང་གདགས་གནོངས་གཙབས་གཞིགས་གཟིགས་གཡོར་གཤིན་གསུངས་དཀོན་དགག དངོས་དཔོན་དབང་དམོད་དཀྱིལ་དགྱེ་དཔྱོད་དབྱངས་དམྱལ་དཀྲིག་དགྲ་དཔྲལ་དབྲོལ། བཀག་བགགས་བཅག་བཏག་བདག་བཙག་བཞག་བཟའ་བཤག་བསག་བརྐམ་བརྒད་བརྔད་བརྗོད་བརྙན་བརྟག་ བརྡ་བརྣག་བརྩད་བརྫང་བསྐང་བསྒག་བསྔགས་བསྙག་བསྟད་བསྡད་བསྣན་བསྩལ་བརྐྱག་བགྱང་ བཀྲ་བགྲག་བསྲང་བཀླག་བཟླ་བརླ་བསླང་བརྐྱང་བརྒྱ་བསྐྱང་བསྒྱར་བསྐྲད་བསྒྲིགས། མཁའ་མགར་མངག་མཆན་མཇལ་མཉམ་མཐའ་མདང་མནག་མཚང་མཛད་མཁྱེན་མགྱོགས་མཁྲང་མགྲིན། འཁུར་འགག་འཆད་འཇུག་འཐག་འདག་འཕང་འབག་འཚོ་འཛག་འཁྱོག་འགྱང་འཕྱོ་འབྱང་འཁྲང་ འགྲང་འདྲ་འཕྲག་འབྲི་འབྲོག་ཧྥ།)

གདོད་མའི་འབྲུག་ཡུལ།

    དེ་ཡང་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་ལོ ༡༥༠༠ ཡས་མས་ཀྱི་འབྲུག་པའི་འཚོ་བ་ནི་ཕྱུགས་ལས་ལ་བརྟེན་གྱིན་ཡོད་ཅིང་། དེའི་རྗེས་ཏེ་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བདུན་པར་འབྲུག་ཡུལ་དུ་རྒྱ་གར་ནང་བསྟན་དར་མགོ་ཚུགས་པ་དང་། དུས་རབས་བརྒྱད་པར་སློབ་དཔོན་པདྨ་འབྱུང་གནས་ཀྱིས་ནང་བསྟན་འབྲུག་ཡུལ་དུ་སྤེལ་བར་སྐུལ་སློང་ཆེན་པོ་བྱས་པས་ནང་བསྟན་རིག་གནས་ནི་འབྲུག་པའི་འཚོ་བ་དང་རིག་གནས་ལ་ཤ་ཐིམ་ཁྲག་ཐིམ་དུ་གྱུར། འབྲུག་པ་རྣམས་དུས་རབས་མང་བོའི་རིང་ལ་སིལ་བུར་གནས་མོད། འོན་ཀྱང་སྤྱི་ལོ ༡༦༡༦ ལོར་ངག་དབང་རྣམ་རྒྱལ་(བོད་མི་ཡུལ་གྱར་བ་ཞིག)བྱ་བ་ཞིག་འབྲུག་པའི་ཆོས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་དུ་གྱུར་ཅིང་། ཁོང་གིས་(Shabdrung) ཞབས་དྲུང་རིན་པོ་ཆེ་ཞེས་པའི་མཚན་བྱང་འོག་ནས་འབྲུག་ཡུལ་འདི་གཅིག་གྱུར་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཏུ་བསྒྱུར། དེ་མ་ཟད་ཁོང་གིས་འབྲུག་གི་ཆོས་སྲིད་ཁ་ཁར་ཕྱེ་སྟེ་ཞབས་དྲུང་ཆོས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་དང་སྡེ་སྲིད་སྲིད་ཀྱི་རྗེ་བོར་བསྐོས་ཏེ་སྲིད་ཕྱོགས་ཀྱི་ལས་དོན་ཡོད་རྒུ་ཁོང་ལ་སྒྲུབ་ཏུ་བཅུག
གཞན་ཡང་སྤྱི་ལོ ༡༦༢༧ ལོར་འབྲུག་ཡུལ་དུ་ཕོ་ཆུ་རྒོའི་ཡི་ཤུའི་ཆོས་པ (Portuguese) གཉིས་བསླེབས་ཤིང་། ཁོང་གཉིས་ནི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་འབྲུག་ཡུལ་དུ་ཡོང་མཁན་གྱི་ཡོ་རོབ་པ་ཐོག་མ་ཡིན། ཡང་ཅིག་བཤད་ན། དུས་རབས ༡༨ པ་ནི་འབྲུག་གི་ཆབ་སྲིད་ལ་བརྟན་བརླིང་མེད་པར་དཀའ་ངལ་གྱིས་བཙུར་པའི་དུས་སྐབས་ཤིག་སྟེ།  སྐབས་དེར་འབྲུག་པ་ཚོས་ནང་ཁུལ་ནས་སྡེ་སྲིད་མང་བོ་ལྐོག་གསོད་བགྱིས་ཤིང་། ཕྱི་ཕྱོགས་ནས་དབྱིན་ཇིའི་སྟོབས་ཤུགས་རྒྱ་གར་དུ་བསླེབས་པས་སྤྱི་ལོ ༡༧༧༤ ལོར་འབྲུག་གིས་དབྱིན་ཇི་དང་མཉམ་དུ་ཆིངས་ཡིག་ཐོག་མ་དེ་མི་འཇོག་ག་མེད་བྱུང་། ད་དུང་སྤྱི་ལོ ༡༨༦༤ ལོར་དབྱིན་འབྲུག་གཉིས་ཀྱིས་སྒྲོར་སུ་ (Duars) བྱ་བའི (འབྲུག་ཡུལ་གྱི་རི་དམའ་ཤོས་འགའ) ས་ཆ་ཞིག་བརྩད་ནས་དམག་འཁྲུག་བྱས་ཤིང་མཐར་ས་ཆ་དེ་དབྱིན་ཇིར་ཤོར།

དེང་དུས་ཀྱི་འབྲུག་ཡུལ།

   དེ་ཡང་སྤྱི་ལོ ༡༩༠༧ ལོར་ཨོ་རྒྱན་དབང་ཕྱུག་འབྲུག་ཡུལ་གྱི་རྒྱལ་བོར་བསྐོས་ཤིང་། སྤྱི་ལོ ༡༩༡༠ ལོར་དབྱིན་འབྲུག་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ་ཆིངས་ཡིག་ཅིག་བཞག  དེ་ནི་དབྱིན་ཇིས་འབྲུག་གི་ཕྱི་འབྲེལ་མ་གཏོགས་ནང་སྲིད་ལ་ཐེ་གཏོགས་མ་བྱས་ཚེ་འབྲུག་པས་ཀྱང་གྲོས་ཆོད་དེ་དང་ལེན་བྱ་རྒྱུར་ཁས་བླངས་པའི་སྐོར་ཡིན།
སྤྱི་ལོ ༡༩༤༧ ལོར་རྒྱ་གར་ལ་དབྱིན་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ཀྱི་འོག་ནས་རང་བཙན་ཐོབ་ཅིང་། ལོ་དེར་རྒྱ་འབྲུག་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ་ཡང་ཆིངས་ཡིག་ཅིག་བཞག  དེའི་ནང་ལ་གལ་ཏེ་འབྲུག་པ་ཚོས་ནང་ཁུལ་གྱི་ལས་དོན་རྒྱ་གར་གྱི་བཀོད་པ་ལྟར་བསྒྲུབ་ཚེ་རྒྱ་གར་གྱིས་ཀྱང་འབྲུག་གི་དོན་དག་ལ་ཐེ་གཏོགས་ཡེ་ནས་མི་བྱ་ཞེས་བཀོད་ཡོད།
གཞན་ཡང་སྤྱི་ལོ ༡༩༦༠ ནང་ལ་འབྲུག་པའི་རྗེས་ལུས་ཀྱི་རྣམ་པ་མཇུག་རྫོགས་ཤིང་། སྤྱི་ལོ ༡༩༦༢ ལོར་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཁོ་ལུམ་པོའི (Colombo Plan) འཆར་གཞིའི་ནང་དུ་ཞུགས། སྤྱི་ལོ ༡༩༦༩ ལོར་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྦྲག་སྲིད་མཐུན་ཚོགས་ (Universal Postal Union) ཀྱི་ནང་དུ་ཞུགས་པར་མ་ཟད། སྤྱི་ལོ ༡༩༧༡ ལོར་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་དངོས་སུ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མིར་ཡང་ཞུགས་ཤིང་། འབྲུག་རྒྱལ་གྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་ཚོགས་དང་དམག་སྒར་བཅས་གསར་འཛུགས་བྱས། སྤྱི་ལོ ༡༩༩༩ ལོར་ཐོག་མར་འབྲུག་ཡུལ་དུ་རྒྱང་བསྒྲགས་བརྙན་འཕྲིན་འཛུགས་ཆོག་པའི་ཆོག་མཆན་ཐོབ། དེ་ལྟར། དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པའི་སྟོད་ལ་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནི་དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཏུ་གྱུར། སྤྱི་ལོ ༢༠༠༥ ལོར་འབྲུག་རྒྱལ་བོས་རྩ་ཁྲིམས་གསར་བ་འགའ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ལ། སྤྱི་ལོ ༢༠༠༨ ལོར་འབྲུག་ཡུལ་དུ་དམངས་གཙོའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་འོས་བསྡུ་ཐོག་མ་བསྐོངས། མདོར་ན་དེང་དུས་ཀྱི་འབྲུག་ཡུལ་ནི་ཞིང་ལས་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་ཞིང་བཟོ་གྲྭ་ཚང་མའང་ཁྱིམ་ལས་བཟོ་གྲྭ་(ས་གནས་རང་གི་བཟོ་གྲྭ) (cottage industry) ཡིན། འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ ༤༧༠༠ དང་མི་འབོར་ ༡༦༨༩༠༠༠ ཡོད་ཅིང་། མི་བཅུ་བཞིར་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ ( square kilometer,) གཅིག་རེ་ཐོབ་ཅིང་། དེ་ནི་ འཛམ་གླིང་གི་མི་གྲངས་ཉུང་ལ་ས་སྐལ་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ཡུལ་ཞིག་ཞིག་ཡིན་ནོ། །

སྔ་ལོང་ཞེས་པའི་བོད་རིགས།

  ལར་འབྲུག་ནི་མི་རིགས་མང་བོས་གྲུབ་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་ཡང་དེའི་ནང་དུའང་བྱེ་བྲག་གི་མི་རིགས་གྲངས་མང་གཙོ་བོ་འགའ་ཡོད། དེ་དག་ནི་སྔ་ལོང་། (Ngalop) ཤར་ཕྱོགས། (Sharchop) གཉུག་རིགས། ལྷོ་མཚམས་པ། (Lhotsampa) ཉེ་རབས་བོད་མི་བྱེས་པ་སོགས་ཡིན། དེ་ལས་སྔ་ལོང (སྔ་མོ་ནས་སླེབས་མཁན་ཞེས་པའི་བརྡ་ཡིན།) བྱ་བའི་རུས་ཚན་འདིའི་རིགས་རུས་བོད་ཡིན། དེ་ནི་སྤྱི་ལོ ༨༢༤ ལོར་བོད་རྒྱལ་རལ་བ་ཅན་གྱིས་འབྲུག་ཡུལ་དུ་དམག་བརྒྱབ་ཅིང་དེའི་རྒྱལ་བོ་(སྐབས་དེར་འབྲུག་ཡུལ་དབང་སྒྱུར་མཁན་ཏེ་རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་བོ་ཞིག)རྒྱ་གར་དུ་མཐར་བསྐྲད། དེའི་རྗེས་བོད་དམག་རྣམས་ཀྱང་དེར་སྡོད་དུ་བཅུག་སྟེ་མིང་ལའང་མི་ལོག་(རྒྱལ་བོའི་བཀའ་མི་ལྡོག་ཅེས་པའི་དོན།)ཅེས་བཏགས། མ་ཟད་སྤྱི་ལོ ༨༤༢ ལོར་གླང་དར་གྱིས་རལ་བ་ཅན་བཀྲོངས་རྗེས་ཆོས་ལུགས་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གནད་དོན་མང་བོའི་རྐྱེན་གྱིས་བོད་མི་རྣམས་མུ་ནས་འབྲུག་ཡུལ་ལ་སྐྱབས་བཅོལ་དུ་སོང་། མཐར་དུས་རབས ༡༡ ནང་དུ་བོད་དང་སོག་པོའི་དམག་གིས་ད་ལྟའི་འབྲུག་ཡུལ་གྱི་ས་ཆ་ཡོངས་རྫོགས་དབང་བསྒྱུར་ཅིང་། སྔ་ལོང་རིག་གཞུང་གོང་འཕེལ་དུ་བཏང་། དེ་དག་གི་མིང་ལ་བྷོད  (Bhote) (བོད་ཅེས་པའི་དོན།) ཅེས་འབོད་ལ། དེས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དང་རིག་གཞུང་སོགས་འབྲུག་ཡུལ་དུ་ཁྱབ་སྤེལ་ཆེན་པོ་བྱས་པས་དུས་དེང་སང་ཡང་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་ཆོས་ལུགས་དང་རིག་གཞུང་སོགས་འབྲུག་པའི་ སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་གྱི་ཕྲ་ཕུང་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ཡང་ཅིག་བཤད་ན། འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཞུང་འབྲེལ་སྐད་ཡིག་ནི་རྫོང་ཁ་ (བོད་ཡིག) ཡིན་ཞིང་། དེ་ནི་བོད་ཀྱི་བརྡ་རྙིང་ལས་བྱུང་བར་གྲགས། མདོར་ན་སྔ་ལོང་ནི་རྫོང་ཁའི་སྐད་ཡིག་སྤྱོད་རྒྱུགས་ཆེ་བའི་ས་ཆ་ཐིམ་ཕུག (Thimphu) (རྒྱལ་ས) སོགས་འབྲུག་ཡུལ་ནུབ་རྒྱུད་དང་བྱང་རྒྱུད་དུ་གནས་ཡོད།

རྒྱལ་རྟགས།

  འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་རྟགས་ནི་མུ་ཁྱུད་རིན་པོ་ཆེས་བརྒྱན་ཅིང་བཟོ་དབྱིབས་སྒོར་མོ་ཅན་ཞིག་ཡིན། མུ་ཁྱུད་ཀྱི་ནང་གི་ཕྱོགས་གཡས་གཡོན་གཉིས་སུ་གྱེན་ལ་ལང་བའི་ཕོ་འབྲུག་མོ་འབྲུག་གཉིས་ཡོད། དེ་གཉིས་ཀྱི་བར་ན་རྡོ་རྗེ་རྒྱ་གྲམ་གཉིས་དང་འོག་ན་པདྨ་དང་སྟེང་ན་ནོར་བུ་འོད་འབར་ཞིག་ཡོད། རྡོ་རྗེ་ཆོས་སྲིད་གཉིས་བར་གྱི་མཐུན་སྒྲིལ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་ལ་གོ་ཞིང་། པདྨས་དྲི་མ་མེད་པ་མཚོན། ནོར་བུས་སྲིད་ཤུགས་མཚོན་ཞིང་། ཕོ་འབྲུག་དང་མོ་འབྲུག་གཉིས་དཔལ་ལྡན་འབྲུག་པའི་མཚན་བྱང་གི་ཚུལ་དུ་ལང་བས་འབྲུག་སྐད་ལྡིར་བ་ལྟ་བུའི་ཡུལ་འདིའི་བླ་ན་མེད་པའི་སྙན་གྲགས་ཕྱོགས་བཞིར་སྒྲོག་པ་མཚོན།

རྒྱལ་དར།

  རྒྱལ་དར་གྱི་བཟོ་དབྱིབས་ནི་སྲིད་རིང་ལ་དཔངས་དམའ་བ། དབྱིབས་གྲུ་བཞི་ཡིན་ལ་ཁ་དོག་སེར་བོ་དང་དམར་སེར་གཉིས་ཀྱིས་གྲུབ་པ། ཁ་དོག་གཉིས་ཀྱི་མུ་མཚམས་ནི་གཡས་མཐོ་ས་ནས་གཡོན་དམའ་སར་གསེག་ལ་ཡོད་པ། སྟེང་གི་ཁ་དོག་སེར་བོ་ཕྱེད་ཀྱིས་དམངས་སྲོལ་དང་སྲིད་དབང་གཉིས་ཏེ། བཀབ་ནེ་སེར་བོས་(འབྲུག་རྒྱལ་གྱིས་ལྭ་བའི་ཐོག་ལ་ནབ་པའི་གོས་སེར་བོ་དེའི་མིང་། )འབྲུག་རྒྱལ་བོ་མཚོན། འོག་གི་ཁ་དོག་དམར་སེར་ཕྱེད་ཀས་ནང་བསྟན་ཆོས་ལུགས་མཚོན་ཞིང་། སྒོས་སུ་འབྲུག་པ་བཀའ་བརྒྱུད་དང་རྙིང་མའི་གྲུབ་མཐའ་མཚོན། ཁ་དོག་གཉིས་མུ་མཚམས་སུ་གཡས་གཟུར་གཡོན་འཁྱོག་མེད་པར་རྒྱུ་བའི་འབྲུག་གིས་ཡུལ་འདིར་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལ་རིན་ཐང་འདྲ་མཉམ་སྤྲོད་པའམ། ཡང་ན་ཡུལ་འདིའི་མི་མང་དང་སྲིད་གཞུང་གཉིས་བར་གྱི་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་མཐུན་སྒྲིལ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་མཚོན། གཞན་ཡང་འབྲུག་གི་ཁ་དོག་དཀར་པོས་གཡའ་དག་པའི་བསམ་པ་དང་སྦྱོར་བས་འབྲུག་ཡུལ་གྱི་རིགས་དང་སྐད་ཡིག་མི་གཅིག་པའི་འབྲུག་འབངས་རྣམས་གཅིག་གྱུར་བགྱིས་པ་མཚོན།འབྲུག་གི་སྡེར་མོའི་ནང་གི་ནོར་བུས་ཡུལ་འདིའི་བདེ་འཇགས་དང་སྲུང་སྐྱོབ་བམ། ཕུན་ཚོགས་སོགས་མཚོན། ད་དུང་ཨམ་གཙིགས་བསྡམས་པའི་འབྲུག་མཆུས་ནི་འབྲུག་ཡུལ་གྱི་སྲུང་མ་དག་གིས་ཡུལ་གྱི་བདེ་འཇགས་སྲུང་བར་དམ་བཅས་པ་མཚོན་ནོ། །

རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མེ་ཏོག

  འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མེ་ཏོག་ནི་ཟེའུ་འབྲུ་སེར་ཞིང་གཞུང་རྟའི་རིང་ཚད་དུ་རྨུད་ (meter)གཅིག་ཙམ་ཡོད་པའི་ཨུཏྤལ་སྔོ་སྐྱ་ཞིག་ཡིན། དེ་ནི་སྤྱི་ལོ༡༩༣༣ལོར་དབྱིན་ཇིའི་རྩི་ཤིང་རིག་པ་བ་རྒྱོར་རྒྱུ་ཤ་རེ་ཧྥུ (George Sherriff) ལགས་ཀྱིས་ས་ཁུ་ཐང་  (Sakteng)ཞེས་པའི་འབྲུག་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་བས་མཐའ་ཞིག་ནས་གསར་རྙེད་བྱུང་།

རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལྗོན་ཤིང་། 

    འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལྗོན་ཤིང་ནི་གསོམ་ཤུག་(ཚ་ཁུལ་ནས་སྐྱེ་བའི་ལྗོན་ཤིང་ཞིག)ཡིན་ཞིང་། དེའི་རིང་ཚད་ལ་རྨིད ༡༠༨༨ ནས ༣༥༠༠ བར་ཡོད། དེ་ནི་འབྲུག་ཡུལ་ན་འཛད་མེད་དུ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད། སྒོས་སུ་ཡུལ་དེའི་ལྷ་ཁང་དང་དགོན་པ་སོགས་ཀྱི་ཉེ་འགྲམ་དུ་གསོམ་ཤུག་ཆེན་པོ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་དོ། །

རྒྱལ་བྱ།

    འབྲུག་གི་རྒྱལ་བྱ་ནི་ཕོ་རོག་ཡིན་ཞིང་། དེས་རྒྱལ་བོའི་དབུ་ཞྭ་བརྒྱན་ཡོད། དེའི་རྒྱུ་མཚོན་ཡང་བྱ་རོག་གིས་མགོན་པོ་མཚོན་ཞིང་། དེ་ནི་འབྲུག་ཡུལ་གྱི་ཡི་དམ་གཙོ་གྲས་ཤིག་ཡིན་པས་སོ།།

རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཅེས་ནོར།

  འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཅེས་ནོར་ནི་ར་རྒྱ་ཡིན་ཞིང་དེ་ནི་ཧ་ཅང་དཀོན་པའི་འོ་མཐོང་གི་རིགས་ཤིག་ཡིན། དེ་ནི་ཡུལ་འདིའི་ཆོས་ལུགས་ལོ་རྒྱུས་དང་འབྲེལ་བའི་གཅེས་ནོར་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་ལ། དེ་འཚོ་གནས་བྱེད་ས་ནི་མཚོ་ངོས་ནས་ཡར་བརྩིས་པའི་རྨིད་(meter)་སྟོང་བཞི་ཙམ་ཡོད་པའི་འབྲུག་ཡུལ་ནུབ་བྱང་དང་བྱང་ཤར་གྱི་བས་མཐའ་ཞིག་ཡིན། དེའི་ལྗི་ཚད་ལ་རྒྱ་མ་བཞི་བརྒྱ་ཙམ་ཡོད་པ་དང་ལྟོ་ཆས་ནི་སྨྱུག་མ་ཡིན།

དངུལ་ཀྲམ། 

    འབྲུག་གི་སྒོར་མོའི་མིང་ལ་དངུལ་ཀྲམ་ཟེར་ཞིང་། དེར་དངུལ་ཀྲམ་གཅིག་ནས། གཉིས། ལྔ། བཅུ། ཉི་ཤུ། ལྔ་བཅུ། བརྒྱ། ལྔ་བརྒྱ་བཅས་ཡོད་དོ། །

རྒྱལ་གླུ།

  འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་གླུའི་ཚིག་རྩོམ་མཁན་ནི་དགེ་འདུན་འཕྲིན་ལས་རྡོ་རྗེ་དང་དབྱངས་རྩོམ་མཁན་ནི་ཨ་ཁུ་ཐོག་མེད་བྱ་བ་ཡིན། དེ་ནི་སྤྱི་ལོ ༡༩༥༣ ལོར་བརྩམས་ཤིང་། སྤྱི་ལོ ༡༩༦༦ ལོར་དངོས་སུ་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོའི་རྒྱལ་གླུར་གྱུར།

རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཉིན་མོ།

   དེ་ཡང་སྤྱི་ལོ ༡༩༠༧ སྤྱི་ཟླ ༡༢ ཚེས ༡༧ ཉིན། འབྲུག་གི་རྒྱལ་ས་རྙིང་བ་སྤུ་ན་ཁ་རྫོང་(Punakha Dzong)དུ་འབྲུག་གི་རྒྱལ་བོ་ཐོག་མ ༧ གོང་ས་ཨོ་རྒྱན་དབང་ཕྱུག་མཆོག་དངོས་སུ་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོའི་སྲིད་ཀྱི་ཁྲི་ལ་མངའ་གསོལ། ཕྱིས་སུ་འབྲུག་པ་རྣམས་ཀྱིས ༧ གོང་ས་ཨོ་རྒྱན་ཁྲི་འདོན་གྱི་ཉིན་མོ་ནི་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོའི་ཉིན་མོར་གཏན་འཁེལ་བྱས། དེ་བས། ཕྱི་ཟླ ༡༢ པའི་ཚེས ༡༧ ནི་འབྲུག་པ་བྱིངས་ཀྱིས་གཟབ་ཆས་དང་མཆོར་རྒྱན་སྤྲས་ཏེ་ཁམས་གསེང་ངམ་ངལ་གསོ་བྱེད་པའི་དུས་ཆེན་གྱི་ཉིན་མོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར།

རྩོམ་ཁུངས། ཝེ་ཁེ་རིག་མཛོད།