འོད་དཀར་དྲ་ཚིགས།

    རྭ་རྒྱ་དགའ་ལྡན་བཀྲ་ཤིས་འབྱུང་གནས་བཤད་སྒྲུབ་དར་རྒྱས་གླིང་ནི། ཨ་རིག་དགེ་བཤེས་ཆེན་མོ་བྱམས་པ་དགེ་ལེགས་རྒྱལ་མཚན་ནམ་རྒྱལ་མཚན་འོད་ཟེར (1726-1803)མཆོག་གིས་ཕྱག་བཏབ་པ་ཡིན། དགོན་འདི་ཕྱག་འདེབས་པ་བོ་དང་འདེབས་པའི་གནས་སོགས་བཀའ་གདམས་ཕ་ཆོས་བུ་ཆོས་གཉིས་ལས་ལུང་གིས་གསལ་བོར་ཟིན་པ་མ་ཟད། པཎ་ཆེན་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་ཉི་མ་མཆོག་གིས་ཀྱང་རྒྱལ་བའི་གདན་ས་རྭ་སྒྲེང་དང་མཚུངས་པའི་བསྟོད་བསྔགས་ཀྱི་མེ་ཏོག་གཏོར། དགོན་འདི་ནི་མདོ་སྨད་སྲིད་པའི་ལྷ་ཆེན་རྨ་རྒྱལ་སྦོམ་རའི་ཤར་ཕྱོགས་དང་། རྨ་ཀླུང་དལ་འབབ་རིང་མོ་གཡས་སུ་འཁྱིལ་བའི་བྱང་ཕྱོགས། རྨ་གཉན་ཁྱུང་མགོན་ཡར་སེང་དུ་གྲགས་པའི་འདབས་རོལ། སའི་དགེ་བཅུ་ཚང་ཞིང་འཕགས་པའི་གནས་བརྟན་ཆེན་པོ་བ་ཀུ་ལ་དང་། དཔལ་འཁོར་ལོ་སྡོམ་པའི་ཕོ་བྲང་རྭ་རྒྱ་བཀྲ་ཤིས་ལྗོངས་ཞེས་པར་རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་ས་མོ་གླང་（སྤྱི་ལོ1769）ལོར་ཕྱག་བཏབ་ཅིང་། སེར་བྱེས་མཁས་སྙན་གྲྭ་ཚང་གི་ཕྱག་ལེན་ལྟར་ཆོས་འཆད་ཉན་གྱི་གཞི་བཙུགས་ཏེ་བཤད་སྒྲུབ་ཀྱི་བསྟན་པ་རིན་པོ་ཆེ་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་གནང་།

        དེ་ནས་ཨ་རིག་དགེ་བཤེས་ཆེན་མོས་དགོན་པ་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེར་ཕུལ་བར་ཁོང་གིས་ཞལ་བཞེས་མཛད་ཅིང་བཀའ་ཤོག་ཞིབ་རྒྱས་དང་ཨེརྟི་ནི་མེ་རྒན་མཁན་པོའི་མཚན་གྱི་ཆོ་ལོ་གནང་ཞིང་དགོན་པ་བདག་སྐྱོང་གནང་བར་ཞལ་བཀོད་ལེགས་པོར་བསྩལ། དགོན་འདིའི་ཐོས་བསམ་གྱི་གཞིར་གྱུར་བའི་ཡིག་ཆ་ནི། བསྡུས་གཞུང་དང་། བློ་རྟགས་རྣམ་འགྲེལ། དབུ་ཕར་འདུལ་མཛོད། གསེར་ཕྲེང་། འཇུག་ཊཱིཀ་དགོངས་པ་རབ་གསལ། འདུལ་ཊཱིཀ་རིན་ཆེན་ཕྲེང་བ། མཛོད་ཊཱིཀ་ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད། ཐལ་ཕྲེང་སྤྱི་དོན་གང་ཡིན་སེར་བྱེས་མཁས་སྙན་གྲྭ་ཚང་གི་ཡིག་ཆ་སོར་གནས་དང་། རྒྱལ་བ་ཡབ་སྲས་ཀྱི་བཀའ་རྩོམ་སྔ་ཕྱིའི་ཞལ་བཞེས་ཀྱི་རྒྱུན་ལྟར་བྱེད། ལོ་རེའི་ནང་དུ་གླིང་བསྲེའི་དཀའ་བཅུ་དང་། རྡོ་གཅལ་དང་། སྨོན་ལམ་རམས་འབྱམས་པའི་མིང་བཏགས་གང་ཡིན་གྱི་བཤད་པ་དམ་བཅའ་སོགས་ཐམས་ཅད་སེར་བྱེས་ནང་ལྟར་གྱི་དེབ་ཡིག་སོར་གནས་བྱེད། དེ་མིན་ལམ་རིམ་འཛིན་གྲྭ་དང་སྔགས་རིམ་འཛིན་གྲྭ་སོགས་ཀྱང་གསར་འཛུགས་དང་ ལམ་སྔགས་གཉིས་སྒྲུབ་པ་མཉམ་ལེན་བྱེད་པའི་བཀའ་རམས་འབྱམས་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཡང་མང་དུ་བྱོན། གཞན་ཡང་བདུན་པའི་རིག་གྲྭ་དང་དགུན་ཆོས་ཆེན་མོའི་རྩོད་རྒྱུགས་སོགས་ཀྱི་སྐབས་སུ་གཞུང་ལུགས་རྒྱ་མཚོའི་དགོངས་དོན་དངོས་སྟོབས་རིགས་པས་འབྱེད་པ་ལ་རྣམ་དཔྱོད་ཀྱི་ཁོ་ལག་མཆོག་ཏུ་ཡངས་པ་དག་གིས། ཕས་རྒོལ་ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་སྔོན་མེད་ལུང་རིགས་ཀྱི་རུ་མཚོན་མཁའ་ལ་བསྒྲེངས་ཏེ། ལོག་པར་སྨྲ་བ་མཐའ་དག་སྤ་བཀོང་བར་བྱེད་པ་དང་། མཚན་ཉིད་རྩོད་གྲྭའི་མེ་ཏོག་གི་འདབ་སྟོང་ཅིག་གྱུར་དུ་བཞད་པར་མཛད་པ་སོགས་མཁས་པའི་བྱ་བ་རྣམ་གསུམ་གྱི་འོད་སྟོང་ཕྱོགས་དང་ཕྱོགས་མཚམས་ཀུན་ཏུ་འཕྲོ་བར་བྱེད་དོ།།

        རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་ཆུ་ཕོ་བྱི (སྤྱི་ལོ1793 ) ལོར་ཨ་རིག་དགེ་བཤེས་ཆེན་མོས་སྐྱབས་རྗེ་ཤིང་བཟའ་པཎྜི་ཏ་མཆོག་ལ་དགོན་པའི་གདན་ས་གཏད་དེ་ཁོང་ཉིད་བྱ་བཏང་གི་ཚུལ་གྱིས་མདོ་སྨད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་ཕལ་ཆེ་བ་དང་། དབེན་པའི་རི་ཁྲོད། གནས་བྱིན་ཅན་རྣམས་ལ་ཕེབས་ཏེ་སྐལ་ལྡན་གྱི་སློབ་བུ་བགྲང་ལས་འདས་པར་གང་ལ་གང་འདོད་ཀྱི་ཆོས་ཀྱི་སྦྱིན་པ་ལེགས་པར་བསྩལ་ཞིང་སྒྲུབ་པ་མཉམ་ལེན་རྩེ་གཅིག་ཏུ་གནང་སྟེ་མཐར་རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་ཆུ་ཕག (སྤྱི་ལོ1803 )་ལོར་གཟུགས་སྐུའི་བཀོད་པ་ཆོས་དབྱིངས་སུ་བསྡུས་ཤིང་། སྐུ་ཞི་བར་གཤེགས་ཁར་ཤིང་བཟའ་པཎྜི་ཏ་ལ་ངའི་ཕུང་བོ་འདི་ཙོག་ཙོག་བྱས་ནས་མ་འཇོག་གསོན་པའི་ཚེ་གང་བོ་ལ་འཇིག་རྟེན་ཆོས་བརྒྱད་བྱས་པའི་མི་ཆོག་ན། ཤི་ཚེ་རོ་ལ་ཡང་འཇིག་རྟེན་ཆོས་བརྒྱད་བྱེད་དུ་བཅུག་ནས་ཅི་བྱེད་ཅེས་གསུངས་པ་དང་། ཡང་ང་ལ་སྤྲུལ་སྐུ་མི་ཡོང་། ཡོང་ན་ལྷག་པར་དུས་སྐབས་འདི་ལ་མི་ཡོང་། འཐབ་རྩོད་འཁྲུགས་ལོིང་འདིའི་ནང་དུ་མི་ཡོང་། ཞེས་གསུངས་པར་སྤྲུལ་སྐུ་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་འབྱོན་པར་ནན་ཞུ་ཡང་ཡང་ཞུས་པར། འོ་ངའི་སྤྲུལ་སྐུ་ཡིན་པའི་རྟགས་ཡང་དག་ཅིག་དགོས་ན་དེ་ལ་བཤད་རྒྱུ་ཡོད། ངེད་རང་གི་བློ་ན་རྗེའི་ལམ་རིམ་ཆེན་མོ་དང་སྔགས་རིམ་ཆེན་མོ་གཉིས་བྱང་བོར་སྐྱོར་རྒྱུ་ཡོད། དེ་བསླབ་མ་དགོས་པར་ཤེས་མཁན་གྱི་བྱིས་པ་ཞིག་བྱུང་ན་ངའི་སྤྲུལ་སྐུ་བྱས་ཆོག དེར་མ་ཟད། རྒྱན་གྱི་དར་ཊཱིཀ་དང་། རྣམ་བཤད་སྙིང་བོའི་རྒྱན། མཛོད་ཀྱི་དགེ་ཊཱིཀ ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད། རྗེའི་རྩ་འཇུག་གི་ཊཱིཀ་ཆེན་གཉིས་སོགས་ཀྱང་བློ་ན་ཡོད། དེ་མ་བསླབ་པར་འདོན་རྒྱུ་ཡོད་ན་ངའི་སྤྲུལ་སྐུ་ཡིན་པའི་རྟགས་ཡིན་ཞེས་སོགས་སྲིད་ན་རྙེད་པར་དཀའ་བའི་བཀའ་སློབ་རིན་ཐང་བྲལ་བ་མང་དུ་གནང་ །ཨ་རིག་དགེ་བཤེས་ཆེན་མོས་གདན་ས་ཤིང་བཟའ་པཎྜི་ཏ་ལ་གནང་བ་ནས་ཤིང་བཟའ་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་གྱིས་དགོན་པ་བདག་སྐྱོང་གནང་བ་ཡིན། དེ་ཡང་འཇམ་མགོན་ཤིང་བཟའ་པཎྜི་ཏ་བློ་བཟང་དར་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ་ནི་ཨ་རིག་མགོན་ཤུལ་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། ཨ་རིག་དགེ་བཤེས་ཆེན་མོས་རྭ་རྒྱ་དགོན་པ་གསར་འཛུགས་གནང་སྐབས་ཕྱག་རོགས་སུ་ཁྲིད་དེ་རྗེས་སུ་དགོན་པ་གཏོད་པར་རྟེན་འབྲེལ་འགྲིགས། དགེ་བཤེས་ཆེན་མོས་བདག་སྐྱོང་ལ་བརྟེན་སེར་བྱེས་མཁས་སྙན་གྲྭ་ཚང་དུ་གཞུང་བཀའ་པོད་ལྔ་ལ་སྦྱང་བརྩོན་ལྷོད་མེད་གནང་སྟེ་དགེ་བཤེས་ལྷ་རམས་ཨང་དང་བོའི་མཚན་གནས་ཐོབ་པར་གཞུང་ས་མཆོག་ནས་དངོས་པོའི་བདག་རྐྱེན་དང་གཟེངས་བསྟོད་དངོས་པོ་རྣམས་སྔར་རྒྱུན་བཞིན་གནང་བར་མཛད། དེ་ནས་དཔལ་ལྡན་སྨད་རྒྱུད་གྲྭ་ཚང་དུ་ཕེབས་ཏེ་གསང་སྔགས་རྒྱུད་སྡེ་བཞི་སོགས་ལ་སྦྱང་བ་གཤིས་ཕྱིན་པ་མཛད་པར་མ་ཟད་དབང་ལུང་མན་ངག་ཐམས་ཅད་ཀྱི་བདུད་རྩིས་ཐུགས་རྒྱུད་ལེགས་པར་གཏམས་པར་མཛད་དེ་ཕྱིར་རང་དགོན་དུ་ཆིབས་བསྒྱུར་སྐྱོང་བར་མཛད་པ་ན། ཨ་རིག་དགེ་བཤེས་ཆེན་མོས་མདོ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྩོད་པ་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཚུལ་སེར་བྱེས་གྲྭ་ཚང་ལྟར་བཙུགས་ཡོད་ཀྱང་། སྔགས་ཀྱི་བཤད་སྒྲུབ་བྱེད་པའི་སྡེ་ཞིག་སྔར་མ་བཙུགས་པ་ནི་ཁོ་བོའི་བགོ་སྐལ་དུ་བཞག་པར་དགོངས་ཏེ་གཟའ་སྐར་ཚེས་གྲངས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ཉིན་དཔལ་ལྡན་སྨད་རྒྱུད་གྲྭ་ཚང་ནས་དཔལ་གསང་བ་འདུས་པའི་ལྷ་གྲངས་དང་མཉམ་པའི་རྒྱུད་པ་རྣམས་ཇོ་བོ་ཤྰཀྱ་མུ་ནེའི་མདུན་དཔལ་གསང་བ་འདུས་པའི་ཆོ་ག་བདག་མདུན་བུམ་གསུམ་བདག་འཇུག་དང་བཅས། རྩ་རྒྱུད་ཀྱི་ལེའུ་གང་འགྲོ་ཞིག་བཅས་རྒྱུད་སྨད་རང་གི་ཕྱག་ལེན་གནང་སྟེ། རྒྱུད་སྨད་པ་ལས་མར་མེ་གཅིག་ལས་གཉིས་ཆད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་རྒྱུད་གྲྭ་ཞིག་རང་དགོན་དུ་གསར་འཛུགས་གནང་། དེ་ནས་བདེ་གསང་འཇིགས་གསུམ་རེས་མོས་ཀྱིས་གསུང་གྱིན་དགོན་པར་བསླེབས་ཉིན་བདེ་མཆོག་འདོན་པའི་རེས་མོ་དང་ཁེལ་སོང་བས་རྟེན་འབྲེལ་འགྲིགས་སོང་གསུངས་ནས་ཐུགས་མཉེས་མཛད། ཁོང་གིས་དགོན་པ་འདིར་དཔལ་ལྡན་སྨད་རྒྱུད་གྲྭ་ཚང་གསར་འཛུགས་དང་རྒྱུད་སྡེ་བཞིའི་འཆད་ཉན་ཡང་རིམ་གྱིས་སྤེལ་བ་སོགས་སྐུ་དྲིན་གཞལ་མཐའ་བྲལ། མདོར་ན་ཁོང་གིས་དགོན་འདིའི་བསླབ་པ་སློབ་གཉེར་དང་། སྒྲིག་ཀུན་སྤྱོད་སོགས་ལ་ཕྱག་རྗེས་མང་དུ་གནང་མོད་ཁོང་གི་རྣམ་ཐར་རྒྱས་པ་ཟུར་ན་གསལ་བས་དེ་ཙམ་མོ།།

        འཇམ་མགོན་ཤིང་བཟའ་པཎྜི་ཏའི་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་ནི་ཤིང་བཟའ་རྡོ་རྗེ་འཆང་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་དབང་ཕྱུག་ཚུལ་ཁྲིམས་ཕུན་ཚོགས། ཤིང་བཟའ་འཇམ་པའི་དབྱངས་བློ་བཟང་མཁས་བཙུན་བཤད་སྒྲུབ་དམ་ཆོས་རྒྱ་མཚོ། ཤིང་བཟའ་བློ་བཟང་ལུང་རྟོགས་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན། ཤིང་བཟའ་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན་（སེར་བྱེས་དགེ་བཤེས）སོགས་ཤིང་བཟའ་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུ་ཡི་ཕྲེང་བ་རིམ་བྱོན་གྱིས་དགོན་འདིའི་ཆོས་སྲིད་ལུགས་གཉིས་ལེགས་པར་བསྐྱངས་ཏེ་རྫོགས་ལྡན་གསར་བའི་དུས་ལ་ཅོ་འདྲི་བ་ལྟར་གནང་།གཞན་ཡང་སྒྲུབ་རྒྱུད་བསྟན་པའི་མངའ་བདག་རྗེ་གསེར་ཁང་བ་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ། རྭ་རྒྱའི་བཀའ་བཅུའི་དགེ་འདུན་ཤེས་རབ། ཕྱག་མཛོད་བྱམས་པ་གསུང་རབ་སོགས་རིགས་སྨྲ་ཡོངས་ཀྱི་གཙུག་རྒྱན་དུ་གྱུར་བའི་བླ་སྤྲུལ་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་བརྒྱ་ཕྲག་མང་བོའི་ཐུགས་བཅུད་སྨོན་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས་དགོན་འདི་དར་རྒྱས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་བྱུང་ཞིང་། ཁྱད་པར་དུ་ཕྱག་མཛོད་བྱམས་པ་གསུང་རབ་གཙོས་གནས་ལྔ་རིག་པའི་གཞུང་ལ་མངའ་བརྙེས་པའི་སྐྱེས་བུ་འགྲན་ཟླ་དང་བྲལ་བ་མང་བོ་བྱུང་། ཕྱག་མཛོད་བྱམས་པ་གསུང་རབ་མཆོག་གི་བརྩམས་གནང་མཛད་པའི་རྩིས་གཞུང་རིགས་ལྡན་སྙིང་གི་ཐིག་ལེ་སོགས་ཐུན་མོང་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་གཞུང་ལུགས་འཛམ་བུ་གླིང་དུ་མིང་གྲགས་ཆེ་ཞིང་གཞན་ལ་ངོམ་དུ་རུང་བ་མང་བོ་བཞུགས་པ་སོགས་མདོ་སྨད་སའི་ལྟེ་བར་བཤད་སྒྲུབ་ཀྱི་བསྟན་པ་རིན་པོ་ཆེ་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་གནང་བར་གཞན་དྲང་མི་འཇོག་པའི་ཕྱག་རྗེས་རྨད་དུ་བྱུང་བ་བཞག་ཡོད།

        དགོན་སྡེ་འདིར་རིག་གསར་ཡར་སྔོན་དུ་དགེ་འདུན་པ་སུམ་སྟོང་ལྷག་བཞུགས་ཡོད་ཅིང་དེང་གི་དུས་སུའང་དགེ་འདུན་པ་བརྒྱད་བརྒྱ་ཡས་མས་བཞུགས། དགོན་ལག་ཀྱང་ཤར་འོད་དགོན་དང་། སྙན་མོ་དགོན། གསེར་ལག་དགོན། བེ་ཧུ་བེ་ཅང་སོགས་ཆོས་སྡེ་ཆེ་ཆུང་བཞི་བཅུ་ལྷག་ཡོད། མཆོད་གཞིས་སུ་གཏོགས་པའི་ལྷ་སྡེར་སྔོན་ཨ་རིག་ཚོ་དགུ་སྟེ་རྨ་ཆེན་གངས་རིའི་གཡས་གཡོན་དང་། མདུན་རྒྱབ་ཏུ་གནས་པ་དག་གཙོ་བྱས་བོད་སོག་གི་སྡེ་ཧ་ཅང་ཆེ། དེང་གི་དུས་སུའང་རྨ་ཉིན་གྱི་མགར་རྩེ་ཚོ་བ་བཅོ་བརྒྱད། སེ་བད་ཇང་གསུམ། རྨ་སྲིབ་ཀྱི་མཐའ་འདུག་ཚོ་བ་བཞི། རྟ་བོ་དམེ་ཚང་། གངས་རི་ཡུལ་ཚོ། གཡོན་གཞིས། སོགས་རུ་སྡེ་ཁྲི་ཕྲག་བརྒལ་བ་ཡོད། 8
རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་ས་གླང (སྤྱི་ལོ1769 ) ལོའི་ཟླ་དགུ་བའི་ལྷ་བབས་དུས་ཆེན་དང་བསྟུན་ནས་ཐོག་མར་ཆོས་ཐོག་ཚུགས་པ་ཡིན་ལ། ཟླ་དགུ་བའི་ཚེས་བཅུ་བཞི་ནས་ཟླ་བཅུ་བའི་ཚེས་བཅུ་བཞིའི་བར་སྟོན་ཆོས་ཆེན་མོ། བཅུ་གཅིག་པའི་ཚེས་བཅུ་དྲུག་ནས་བཅུ་གཉིས་པའི་ཚེས་བཅུ་དྲུག་གི་བར་དགུན་ཆོས་ཆེན་མོ། ཟླ་དང་བོའི་ཚེས་བཅུ་དྲུག་ནས་གཉིས་པའི་ཚེས་བཅུ་དྲུག་གི་བར་དཔྱིད་ཆོས་དང་བོ། གསུམ་པའི་ཚེས་བརྒྱད་ནས་བཞི་བའི་ཚེས་བརྒྱད་ཀྱི་བར་དཔྱིད་ཆོས་གཉིས་པ། བཞི་བའི་ཚེས་བཅུ་བདུན་ནས་ལྔ་བའི་ཚེས་གཅིག་གི་བར་དཔྱིད་ཆོས་གསུམ་པ། ལྔ་བའི་བཅུ་བཞི་ནས་དྲུག་པའི་བཅུ་བཞིའི་བར་དབྱར་ཆོས་ཆེན་མོ། བདུན་པའི་ཚེས་བཅུ་བདུན་ནས་བརྒྱད་པའི་ཚེས་གཅིག་གི་བར་སྟོན་ཆོས་དང་བོ། བརྒྱད་པའི་ཚེས་བརྒྱད་ནས་དགུ་བའི་ཚེས་བརྒྱད་ཀྱི་བར་སྟོན་ཆོས་གཉིས་པ། ཟླ་ཤོལ་ཡོད་ཚེ་ཡར་ངོ་མར་ངོའི་བཅོ་ལྔའི་ཆོས་ཐོག་རེ་ངེས་པར་འཛིན་བཞིན་ཡོད།རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་མེ་སྟག (སྤྱི་ལོ1806 ) ལོ་ནས་བརྩམས་ཏེ་ལོ་རེ་བཞིན་ནག་པ་ཟླ་བའི་ཚེས་མགོ་ནས་ས་ཐིག་ཆོག་ག་རང་རང་གི་གཞུང་ལྟར་བསྒྲུབས་ཏེ། དུས་འཁོར། བདེ་གསང་འཇིགས་གསུམ། འཁོར་ཆེན། ཀྱེེ་རྡོར། བཀའ་གདམས་ཐིག་ལེ་བཅུ་དྲུག གདུགས་དཀར། རྡོར་དབྱངས། ཀུན་རིག རྣམ་སྣང་མངོན་བྱང་། ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོ་རྒྱལ་བ་རྒྱ་མཚོ། མི་འཁྲུགས་པ། ཚེ་ཆོག འཇིགས་བྱེད་དཔའ་གཅིག སྨན་ཆོག རྟ་མགྲིན་ཡང་གསང་བཅས་ཀྱི་དཀྱིལ་འཁོར་ཆེན་པོ་བཅུ་དྲུག་གི་སྒྲུབ་མཆོད་རྡུལ་མཚོན་ལ་བརྟེན་པ་ཚེས་བརྒྱད་ནས་བཅུ་བཞིའི་བར་བསྒྲུབས་ནས་བཅོ་ལྔའི་ཉིན་རང་རང་གི་ཁ་སྐོང་སྦྱིན་སྲེག་མཛད་ཅིང་། ཡང་གསང་ལ་སྒྲུབ་མཆོད་དང་འབྲེལ་བའི་བསྐང་བསྐུལ་གཏོར་བཟློག་དབང་གིས་སྦྱིན་སྲེག་དང་བཅས་བསྒྲུབས་ལ། དགུ་བའི་ནང་དུའང་རས་བྲིས་ལ་བསྟེན་པའི་སྒྲུབ་མཆོད་བདག་འཇུག་གཏོར་བཟློག་དང་བཅས་སྦྱིན་སྲེག་མེད་པ་མ་གཏོགས་སྔར་བཞིན་བསྒྲུབས། རྡུལ་མཚོན་ལ་བརྟེན་པའི་དཀྱིལ་འཁོར་བཅུ་དྲུག་གི་ཆོག་ག་དང་ཆོ་གའི་ཕྱག་ལེན་ཕྲ་མོ་ཙམ་ཡང་མ་ཉམས་པར་དུས་ད་ལྟའི་བར་དུ་རྒྱུན་བསྐྱངས་དང་སྐྱོངས་བཞིན་པ་ནི་དགོན་སྡེ་འདི་ཉིད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཉག་གཅིག་ཀྱང་ཡིན་ནོ༎

        དགོན་སྡེ་འདིར་མཚན་ཉིད་གྲྭ་ཚང་དང་། རྒྱུད་གྲྭ་གསང་སྔགས་དཔལ་ལྡན་སྨད་རྒྱུད་གྲྭ་ཚང་། དུས་གྲྭ་རིག་ལྡན་ནོར་བུའི་གླིང་། སྨན་གྲྭ་གཞན་ཕན་ནོར་བུའི་གླིང་། རྟ་མགྲིན་ཁང་བཅས་ཡོད་ཅིང་། རྒྱུད་གྲྭ་གསང་སྔགས་དཔལ་ལྡན་སྨད་རྒྱུད་གྲྭ་ཚང་གིས་སྔགས་རྒྱུད་སྡེ་བཞིར་འཆད་ཉན་གཙོ་བོ་གནང་བཞིན་ཡོད་པ་མ་ཟད། ད་ལྟ་ཡང་དགོན་སྡེ་མང་བོ་དང་མཉམ་དུ་སྔགས་ཀྱི་བགྲོ་གླེང་ལ་ཕེབས་བཞིན་ཡོད། དུས་གྲྭ་རིག་ལྡན་ནོར་བུའི་གླིང་གིས་གྲྭ་ཚང་རང་གི་འདོན་ཆོག་གཙོ་བོར་གནང་བའི་ཞོར་དུ་སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་རྒྱལ་ཟླ་བཟང་ལ་དངོས་སུ་གསུངས་པའི་ཟབ་ཆོས་བླ་ན་མེད་པ་ཕྱི་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་རི་མོའི་ལམ་ནས་སྦྱངས་ཏེ་ནང་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་དབུགས་ཀྱི་རྒྱུ་ཚུལ་སོགས་གཏན་ལ་ཕབ། གཞན་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐྱེད་རྫོགས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་གཏན་ལ་འབེབ་བྱེད་ངོ་མཚར་བ་རྒྱུད་སྡེ་གཞན་ལ་མེད་པའི་ཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་མངའ་བ་སྐར་རྩིས་རིག་པ་སྔོན་ལྟར་སྦྱང་བརྩོན་བྱས་ཏེ་གྲུབ་འབྲས་རྨད་དུ་བྱུང་བ་འབྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་མཆིས་སོ།།
སྨན་གྲྭ་གཞན་ཕན་ནོར་བུའི་གླིང་གིས་གྲྭ་ཚང་རང་གི་འདོན་ཆོག་གཙོ་བོར་གནང་བའི་ཞོར་དུ་གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞིའི་འཆད་ཉན་ཤིན་ཏུ་དར་ཡོད། དུས་རབས་འདིར་ཡང་གསོ་དཔྱད་མན་ངག་གི་སྒོ་ནས་སྐྱེ་འགྲོ་ནད་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་གྱིས་མནར་བའི་ཟུག་རྔུ་དྲུངས་ནས་འབྱིན་སླད་ཆེད་གཉེར་སྨན་ཁང་གསར་འཛུགས་དང་གསོ་བྱེད་སྨན་གྱི་ཆེད་མཁས་མང་བོ་གདན་འདྲེན་བྱས་ཏེ་གསོ་དཔྱད་སྨན་གྱི་མན་ངག་དར་སྤེལ་དང་ནད་ཀྱིས་མནར་བའི་འགྲོ་བ་དག་གི་སྡུག་བསྔལ་སེལ་བཞིན་མཆིས།རྟེན་དང་བརྟེན་པའི་སྐོར་ལ་དུས་གསུམ་སངས་རྒྱས་གཙོས་རྒྱལ་སྲས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་བགྲང་ལས་འདས་པ་དང་། རྒྱ་བོད་མཁས་གྲུབ་དམ་པ་དག་གི་སྐུ་བརྙན་རྒྱུ་གསེར་ཟངས་དང་སྨན་འདམ། ཙན་དན་དང་ཨ་ག་རུ་ལ་སོགས་པའི་བཞེངས་པའི་སྲིད་ན་རྙེད་པར་དཀའ་བའི་རྟེན་མཆོག་གྲངས་ཀྱིས་མི་ལང་བ་བཞུགས་ཤིང་། རྗེ་ཡབ་སྲས་གསུམ་དང་། རྗེ་བཙུན་པའི་གསུང་འབུམ། རྒྱལ་བའི་བཀའ་འགྱུར་རིན་པོ་ཆེ། གཞན་ཡང་འདོན་ཆའི་སྐོར་སོགས་ཀྱི་དཔར་ཤིང་རིན་ཐང་གཞལ་དཀའ་བ་ཅི་མང་བཞུགས། ལྷག་པར་དུ་རྒྱལ་བའི་བཀའ་འགྱུར་རིན་པོ་ཆེའི་དཔར་ཤིང་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་ཀུན་ན་ཤིན་ཏུ་ཐོབ་པར་དཀའ་བའི་རྭ་རྒྱའི་བཀའ་འགྱུར་ཞེས་སྔགས་བརྗོད་ཀྱི་མེ་ཏོག་གཏོར་བཞིན་པ་འདི་ལེགས་སོ༎

       ཐམ་ག་དང་བཀའ་ཤོག་སྐོར་ལ། རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་ཆུ་འབྲུག་ (སྤྱི་ལོ1772) ལོར་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ནས་ཨ་རིག་དགེ་བཤེས་ཆེན་མོར་གནང་བའི་ཨེརྟི་ནི་མེ་རྒན་མཁན་པོའི་བཀའ་ཤོག རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་ཤིང་ལུག་ (སྤྱི་ལོ1775 ) ལོར་གོང་མ་ཆེན་ལུང་གིས་གནང་བའི་མཚན་ལེགས་གླིང་ཞེས་པའི་རྒྱ་བོད་སོག་གསུམ་གྱི་ཡི་གེ་ཤན་སྦྱར་བྱས་པའི་གསེར་བྲིས་སྒོ་བྱང་། རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་ཆུ་སྦྲུལ་ (སྤྱི་ལོ1773 ) ལོར་ལྕང་སྐྱ་རོལ་བའི་རྡོ་རྗེས་གནང་བའི་ཨེརྟི་ནི་མེ་རྒན་མཁན་པོའི་བཀའ་ཤོག རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་མེ་མོ་ལུག་གི་ལོར་ཤིང་(སྤྱི་ལོ1787 ) ལོར་ཤིང་བཟའ་པཎྜི་ཏར་བོད་གཞུང་ས་མཆོག་ནས་གནང་བའི་པཎྜི་ཏའི་བཀའ་ཤོག རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་ས་ཁྱི ་(སྤྱི་ལོ1958 ) ལོར་ཨ་ཀ་མཆོག་སྤྲུལ་རིན་པོ་ཆེར་བོད་གཞུང་ས་མཆོག་ནས་གནང་བའི་བླ་མ་འབྲིང་ཤོས་ཀྱི་ཐམ་ག་དང་བཀའ་ཤོག ཇེ་ཚང་དགེ་བཤེས་ལ་བོད་གཞུང་ས་མཆོག་ནས་གནང་བའི་གདུགས་རྟ་དར་བཅུ་གསུམ་གྱི་ཐོབ་ཡོད་པའི་བཀའ་ཤོག་དང་། གཞན་ཡང་དགེ་བཤེས་དང་བླ་དཔོན་གྱི་ཐོབ་ཡོད་པའི་བཀའ་ཤོག་དང་ཐམ་ག་གྲངས་མང་བྱུང་།འོན་ཀྱང་དུས་སྙིགས་མའི་རང་མཚང་ཕྱིར་མངོན་ཏེ་གནམ་ས་བླ་འོག་བརྗེས་འདྲའི་དུས་འགྱུར་དྲག་པོའི་ཁྲོད་དགོན་སྡེ་འདིའི་རྟེན་དང་བརྟེན་པ་དང་བཅས་པ་འབྱུང་བཞིའི་ལྟོ་བར་འཐིམ་ཞིང་། བླ་མ་དང་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དྲག་རིམ་ཡོད་ཚད་དང་། དགེ་འདུན་པ་སྟོང་ཕྲག་ལྷག་འཛིན་བཟུང་གིས་བཙོན་དུ་ཁྱེར་བ་རེ་གཉིས་ལས་ཕྱིར་འོངས་མ་བྱུང་། སྤྱི་ལོ་1964 ལོར་ཆོས་ལུགས་སླར་གསོའི་ཁ་གཡང་གིས་བསླུས་ཏེ་སྦས་སྐོང་བྱས་ཡོད་པའི་རྟེན་གསུམ་དང་སྡོམ་ལྡན་དགེ་སློང་དག་སླར་ཡང་རྩ་གཏོར་དུ་བཏང་བས་དགོན་ཤུལ་གྱང་ཆག་སྐྱ་བོས་ཁེངས་པར་བྱས་ཤིང་རྟེན་རྩ་ཆེན་སྣ་གཅིག་ཀྱང་ལྷག་ལུས་མེད་པར་བྱས།རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་ལྕགས་སྤྲེལ་(སྤྱི་ལོ1980)ཆོས་ལུགས་དད་མོས་སྲིད་ཇུས་འགྱུར་ལྡོག་གིས་ཡང་བསྐྱར་ཆོས་སྒོ་ཕྱེ་སྐབས་ཤུལ་ལྷག་བླ་གྲྭ་ཞེ་བདུན་ལས་མ་བྱུང་། དེ་དག་ནི་སྐུ་ཕྱོགས་རྒྱལ་བ་ཚང་དང་། སྐུ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ལི་ཚང་། ཨ་ལག་ཙང་གི་ཚང་། ཨ་ལག་སྨན་ཤུལ་ཚང་། ཨ་ལག་གཙོ་རི་ཚང་གཙོས་སྙིགས་དུས་ཀྱི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཆེན་མོ་མཁན་འོད་ཟེར་བཟང་བོ། མཁན་བཟོད་པ་རྒྱ་མཚོ། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཆེན་མོ་ཨ་ལེ་བློ་བཟང་ཆོས་འཛིན། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཆེན་མོ་བློ་གྲོས་བཟང་བོ། སློབ་དཔོན་བསྟན་སྐྱོང་རྒྱ་མཚོ་སོགས་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དག་གི་སྐུ་དྲིན་བདག་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་ནང་གི་རྟེན་གསུམ་བརྟེན་པ་དང་བཅས་པ་གསར་བཞེངས་དང་། འདོན་ཕྱག་ལེན། སྒྲིག་ཀུན་སྤྱོད། གཞུང་བཀའ་པོད་ལྔའི་འཆད་ཉན་སོགས་བཤད་སྒྲུབ་ཀྱི་བསྟན་པ་རིན་པོ་ཆེ་སྔར་སྲོལ་ཉམས་མེད་གོང་འཕེལ་དུ་བཏང་བ་ནི་སྲིད་མཐར་ཡང་གཞལ་བར་དཀའ་བའི་་བཀའ་དྲིན་ཉག་གཅིག་ཏུ་འཁུམས་སོ༎

          སྤྱི་ལོ 1995 ལོར་སྨྲ་བའི་དབང་ཕྱུག་དམ་པ་སེར་བྱེས་དགེ་བཤེས་༧རྗེ་ངག་དབང་ཟླ་གྲགས་རིན་པོ་ཆེ་གདན་དྲངས་ཏེ་རང་དགོན་དགའ་ལྡན་བཀྲ་ཤིས་འབྱུང་གནས་དང་། གཙང་དགོན་དོན་འགྲུབ་རབ་བརྟན་གླིང་། རོང་བོ་དགོན་བདེ་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་བཅས་དགོན་པ་གསུམ་གྱི་བླ་མ་དགེ་བཤེས་གཙོ་གྲས་དག་མཉམ་དུ་འཛོམས་ཏེ་རྟ་མགྲིན་ཡང་གསང་མདུན་ནས་མཚན་དཀྲུགས་པས། མདོ་སྨད་འཇང་དགུན་ཆོས་ཆེན་མོ་འཚོགས་པའི་ཐོག་མ་ རྭ་རྒྱ་དགའ་ལྡན་བཀྲ་ཤིས་འབྱུང་གནས་སུ་ལེགས་པའི་བརྟགས་པ་བྱུང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་དགོན་འདིར་མདོ་སྨད་འཇང་དགུན་ཆོས་ཆེན་མོ་འཚོགས་པའི་སྲོལ་ཐོག་མ་བཙུགས་ཏེ་བགྲང་བྱ་ཉི་ཤུ་ལྷག་གི་རིང་མདོ་སྨད་ལྷོ་བྱང་གི་ཆོས་སྡེ་ཆེ་ཆུང་མང་བོ་མཉམ་འདུས་ཀྱིས་རྒྱལ་བའི་གསུང་རབ་ལ་ཐོས་བརྩོན་གྱི་བརྡར་ཤ་གཅོད་པའི་སྲོལ་བཟང་ཆེས་ཆེར་དར་བ་མ་ཟད་མདོ་ཁམས་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་གྱི་ཆོས་སྡེ་ཆེ་ཕྲ་ཀུན་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་མི་དམན་པ་ཐེབས་ཏེ་ད་སྐབས་ཡུལ་གྲུ་སོ་སོར་འཇང་དགུན་ཆོས་ཆེན་མོའི་སྲོལ་དར་ཁྱབ་དང་འཕེལ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བཞིན་པ་འདི་ལགས་སོ།།
          སྤྱི་ལོ་2012 ལོར་ཟབ་དོན་དབུ་མའི་བགྲོ་གླེང་ཐེངས་བཞི་བ་རང་དགོན་རྭ་རྒྱ་དགའ་ལྡན་བཀྲ་ཤིས་འབྱུང་གནས་སུ་བསྡུས་ཤིང་སེར་བྱེས་ལྷ་རམས་པ་ལྷོ་བ་བློ་བཟང་འབྲུག་གྲགས་དང་། སེར་བྱེས་ལྷ་རམས་པ་འཇམ་དཔལ་བློ་ཤེས་གཉིས་རྟེན་འབྲེལ་གྱིས་དམ་བཅར་བཞུགས་ཤིང་ཕྱོགས་མཐའ་ཀུན་ནས་ཕེབས་པའི་རིགས་སྨྲ་འགས་བགྲོ་གླེང་སྲིད་ན་འགྲན་ཟླ་དང་བྲལ་བ་གནང་བ་མ་ཟད། ཟབ་དོན་དབུ་མ་ཆེན་མོའི་ཚིག་དོན་ལ་བགྲོ་གླེང་དང་ཐུབ་བསྟན་རིན་པོ་ཆེ་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་ཐད་ལེགས་བཤད་ཆོས་ཀྱི་ཆར་བ་ལྷུག་པོར་བསྩལ།
          ཉིས་སྟོང་བཅུ་གཉིས་ནས་གཞོན་སྐྱེས་སློབ་གཉེར་བ་རྣམས་ལ་དམིགས་ཏེ་གནའ་དེང་ཟུང་འབྲེལ་སྒོས་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཚུལ་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ལག་ལེན་ལ་བསྟར་ཏེ་གང་འཚམ་གྲུབ་འབྲས་མི་དམན་པ་བྱུང་ཡོད། ལྷག་པར་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་ཆེན་མོ་བཞེངས་གྲུབ་བྱུང་བ་དང་ལྷན་དུ་གཞུང་ལུགས་རམས་འབྱམས་སྨྲ་བའི་སེར་བྱེས་ལྷ་རམས་པ་ཆེན་མོ་ལྷོ་བ་བློ་བཟང་འབྲུག་གྲགས་མཆོག་ལོ་རེར་གདན་འདྲེན་བྱས་ནས་མདོ་སྔགས་ལེགས་བཤད་ཀྱི་ལྗགས་བཤད་མང་དུ་གནང་།
དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པའི་ཤེས་རིག་གསར་དུ་དར་སྐབས་འདིར། རང་དགོན་གྱི་མཁན་ཟུར་དགེ་བཤེས་རྣམ་པས་དཀའ་ཚེགས་མང་བོ་བརྒྱུད་དེ་རྨ་ཉིན་སྲིབ་ཀྱི་ལྷ་སྡེ་སོ་སོར་ནང་ཆོས་ངོ་སྤྲོད་ཕྱོགས་ལ་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་བྱས་པ་དང་། དགོན་གཞུང་ནས་ཀྱང་ལོ་རེ་བཞིན་ལྷ་སྡེ་སོ་སོ་ནས་ནང་ཆོས་སློབ་གཉེར་ལ་གྲུབ་འབྲས་འབུར་དུ་ཐོན་པ་མང་བོ་འདམས་ཏེ་གཟེངས་བསྟོད་དང་བསྔགས་བརྗོད་བྱས་ཤིང་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་མཐའ་ཡས་པར་ནང་ཆོས་ཀྱི་གོ་རྟོགས་སྔར་ལས་ཡར་རྒྱས་ཡོང་བར་བསྐུལ་འདེད་བྱས།གཞན་ཡང་རང་དགོན་གྱི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཆེན་མོ་བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་བ་རྭ་རྒྱ་འཇིགས་མེད་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གིས་སྤྱི་ལོ1994ལོར་གསར་འཛུགས་མཛད་ཅིང་བོད་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་ཀུན་ན་མཚན་སྙན་གྱི་བ་དན་དཀར་བོ་ཕྱོགས་བཅུར་གཡོ་བ་གངས་ལྗོངས་ཤེས་རིག་ནོར་བུའི་སློབ་གླིང་དུ་དབུ་མའི་བགྲོ་གླེང་དུ་ཕེབས་པའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཐམས་ཅད་གདན་དྲངས་ཏེ་བགྲོ་གླེང་དང་གཟིགས་སྐོར་གནང་བར་མ་ཟད་མི་རིགས་སློབ་གསོའི་ཐད་བཀའ་སློབ་ཟབ་མོ་གནང་།

       སྤྱི་ལོ་2014 ལོར་གངས་ལྗོངས་ཤེས་རིག་ནོར་བུའི་སློབ་གླིང་བཙུགས་ཏེ་ལོ་འཁོར་ཉི་ཤུ་ལོན་པའི་དགའ་སྟོན་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་མཛད་སྒོ་བསྡུས་ཤིང་།   མཛད་སྒོའི་སྟེང་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་གྱི་བླ་སྤྲུལ། དགེ་བཤེས། སློབ་ཆེན་དག་གི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ། སྤྱི་ཚོགས་སྟེང་གི་མཁས་བའི་དབང་བོ་སོགས་མཉམ་དུ་འཛོམས་ཏེ་ཐོན་མིའི་སློབ་གསོའི་སྐོར་ལ་བགྲོ་གླེང་དང་གསུང་བཤད་གྱ་ནོམ་པ་གནང་།
        མདོར་ན་ཆོས་སྡེ་ཆེན་པོ་རྭ་རྒྱ་དགའ་ལྡན་བཀྲ་ཤིས་འབྱུང་གནས་བཤད་སྒྲུབ་དར་རྒྱས་གླིང་ཞེས་མཚན་སྙན་སྲིད་པ་གསུམ་ན་གཡོ་བ་འདིར། གཞུང་སྡེ་སྣོད་གསུམ་གྱི་འཆད་ཉན་དང་། ལམ་བསླབ་པ་གསུམ་གྱི་ཉམས་ལེན་བྱེད་པའི་དགེ་སློང་འདུལ་བ་འཛིན་པ་གསེར་རིའི་ཕྲེང་བ་ལྟར་བྱོན་ནས། སྐལ་ལྡན་གྱི་གདུལ་བྱ་ལ་གང་ལ་གང་འཚམས་ཀྱིས་དམ་ཆོས་བདུད་རྩིའི་སྒོ་མོ་ཡངས་པོར་ཕྱེས་ཏེ། རིས་སུ་མ་ཆད་པའི་འགྲོ་བ་ཡོངས་ལ་ཕན་བདེའི་ལམ་བཟང་གསལ་བོར་བསྟན་ནས་བཤད་སྒྲུབ་ཀྱི་བསྟན་པ་རིན་པོ་ཆེ་ཡར་ངོས་ཟླ་ལྟར་འཕེལ་བཞིན་པ་འདི་ལགས་སོ།།

འདི་ནི་མདོ་སྨད་ཀྱི་ཆོས་སྡེ་ཆེན་མོ་རྭ་རྒྱ་དགའ་ལྡན་བཀྲ་ཤིས་འབྱུང་གནས་བཤད་སྒྲུབ་དར་རྒྱས་གླིང་གི་སྔོན་གྱི་བྱུང་བ་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུ་ལས་མཚམས་སྦྱོར་ཙམ་དུ་བཀོད་པའོ༎

ཡོང་ཁུངས་ཙོང་ཁ་དྲ་བ།